Pomiędzy gender studies a „ideologią gender”

Usunięto obraz.
Źródło: foter.com na licencji CC.

 

Edukacja równościowa oznacza wiele różnych aspektów. Może na przykład odnosić się do otwartości instytucji edukacyjnych na dziewczynki i chłopców, kobiety i mężczyzn. Możemy zastanawiać się, czy edukacja jest równościowa, pytając, ilu chłopców i ile dziewcząt chodzi do szkoły. Jak wiele z nich kończy studia wyższe? Ile kobiet, w porównaniu z mężczyznami, zdobywa wyższe stopnie naukowe, staje się słynnymi naukowczyniami? Edukacja równościowa może też odnosić się do tego, w jaki sposób dziewczynki i chłopcy są traktowani przez system edukacji. Czy wszyscy uczniowie, niezależnie od płci, są zachęcani/ zachęcane do studiowania tych samych przedmiotów? Jakie poglądy przeważają w systemie edukacji na temat tego, w czym dobre są dziewczynki, a w czym chłopcy? Czy kobiety kształcone są do wejścia w tradycyjne role opiekuńcze, czy też są wspierane w rozmaitych rolach społecznych? Edukacja równościowa może wreszcie oznaczać obecność lub brak kwestii związanych z płcią społeczno-kulturową w szkołach i w systemie edukacji. Czy programy edukacyjne zawierają wiedzę na temat płci; stereotypów związanych z płcią, uprzedzeń, dyskryminacji ze względu na płeć? Czy uczymy się w szkole o ruchach emancypacyjnych, walce o prawa kobiet, feminizmie?

Dr Magdalena Grabowska w artykule o edukacji antydyskryminacyjnej po 1989 omawia wszystkie wspomniane aspekty edukacji równościowej. W szczególności przygląda się trzem kontekstom, w jakich równość płci jest obecna w polskiej edukacji. Po pierwsze, zwraca uwagę na ambiwalentną spuściznę socjalistycznej koncepcji równości płci i jej wpływu na socjalizację do ról płciowych w Polsce, zwłaszcza na rozdźwięk pomiędzy obiecaną równością płci a faktyczną realizacją tego postulatu. Po drugie, rozwój gender studies i studiów nad kobietami na uniwersytetach oraz w sferze edukacji pozaakademickiej i nieformalnej po 1981 roku miał kluczowe znaczenie dla obecnego statusu kwestii równości płci w edukacji. Po trzecie, ataki na „ideologię gender”, jakich jesteśmy dziś świadkami, będące protestem przeciwko wprowadzaniu wątków równościowych do wczesnej edukacji szkolnej i przedszkolnej, ujawniają wciąż obecne w Polsce konserwatywne tendencje w podejściu do edukacji antydyskryminacyjnej. Jest to, jak sądzą niektórzy, backlash wobec polityki równości płci i edukacji równościowej.

Kiedy mówimy o edukacji uwzględniającej kwestie równości płci, ważne jest pokazanie jej politycznego charakteru. Znaczące jest to, że wszystkie trzy aspekty edukacji równościowej, o których piszę w tym tekście – socjalistyczny projekt równości kobiet, gender studies i polska edukacja antydyskryminacyjna oraz skierowany przeciwko niej backlash – wiążą się z ważną transformacją społeczną i ważnym przełomem historycznym: zmianą systemu politycznego po drugiej wojnie światowej, transformacją ustrojową po 1989 roku i nową falą zachowań i retoryki konserwatywnej i narodowej po 2010 roku.

Pobierz tekst w PDF.

* Artykuł jest poszerzoną wersją wystąpienia podczas międzynarodowej konferencji Second International Gender Workshop: Overcoming Gender Backlash: Experiences of Ukraine, Belarus, Russia, Georgia, Armenia and Poland, zorganizowanej przez biuro Fundacji im. Heinricha Bölla w Kijowie w dn. 24-25.10.2013.