Jako organizacja partnerska VIII Kongresu Obywatelskiego gorąco zachęcamy do zapoznania się z relacjami i nagraniami paneli dysksyjnych poświęconych (oddolnej) modernizacji Polski. Jak dowodzi dr Jan Szomburg, Polsce potrzeba zmian infrastruktury, lepszych instytucji i regulacji, a przede wszystkim nowych wzorców zachowań oraz relacji opartych na współpracy, szacunku, zaufaniu. Warto przeczytać o kolejnych wartościach i ideach, któe skierują nasz kraj na tory zrównoważonego rozwoju. Udział w październikowym Kongresie wzięło prawie 1000 osób, w tym autorytety różnych dziedzin życia społecznego, kulturalnego i gospodarczego.
Wszystkie materiały pokongresowe odnajdziecie Państwo na stronie: http://www.kongresobywatelski.pl/.
Reportaż podsumowujący Kongres
Opis sesji:
1. JAKA WIZJA ROZWOJU POLSKI? CELE, ZASADY, SEKWENCJA
Przez ostatnie ćwierćwiecze Polska zmieniła się nie do poznania – przeszliśmy proces modernizacji we wszystkich obszarach życia. Cały nasz wysiłek skupił się na tym, aby budować i modernizować drogi, dostosować nasze regulacje do prawa europejskiego, a polska gospodarka stała się bardziej konkurencyjna i stwarzała Polakom wystarczającą liczbę miejsc pracy. Nasza refleksja i jej horyzont były zafiksowane właśnie na takich wycinkach i realizacji „celów operacyjnych”, którym często brakowało szerszego kontekstu. W tej gonitwie niwelowania zapóźnień cywilizacyjnych nie starczyło nam czasu i energii, aby zastanowić się nad tym, w jakiej Polsce chcielibyśmy żyć, a w związku z tym – jakie powinny być cele, zasady i sekwencja rozwoju naszego kraju? Do dziś brakuje nam strategii rozwoju Polski „made in Poland”.
Sesja będzie okazją na odbycie obywatelskiej – nie eksperckiej – debaty o przyszłości Polski w perspektywie następnych 30 lat. Jej celem będzie poszukiwanie racji wspólnych w oparciu o konstruktywny optymizm. Cały – dość skomplikowany – obszar tematyczny można podzielić na trzy bloki tematyczne.
Po pierwsze, podyskutujemy o wyborach w sferze wartości. Za czym się opowiadamy? Co jest ważne? Wokół jakich wartości budować wspólną wizję Polski?
Po drugie, spróbujemy sformułować wizję rozwoju gospodarczego kraju. Jaką gospodarkę chcielibyśmy widzieć w Polsce za 30 lat?
Po trzecie, zajmiemy się rzeczywistością społeczną przyszłej Polski. Zastanowimy się nad potencjałem więzi społecznych i potencjałem wynikającym z indywidualnych postaw. Jakiej samorealizacji potrzebują Polacy? W czym chcą się spełniać?
Partner sesji: Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych
2. DROGI DO INNOWACYJNEJ POLSKI
Polska od lat pozostaje w ogonie różnego rodzaju rankingów dotyczących innowacyjności. Coraz częściej wskazuje się, że nasza dynamika rozwojowa – bazująca na wykorzystaniu prostych rezerw, stosunkowo niskich wynagrodzeniach i pierwszej fali przedsiębiorczości – stopniowo się wyczerpuje. Stajemy przed murem, o który mogą rozbić się nasze aspiracje dotyczące wzrostu zamożności, jakości życia i awansu cywilizacyjnego.
Budowa innowacyjnej Polski wymaga nie tylko aktywnych przedsiębiorstw, ale wielu zmian w ich szeroko rozumianym otoczeniu – tj. lepszej edukacji, nauki, infrastruktury, administracji itp.). Te zmiany wymagają zaś w polskich warunkach organizowania się przedsiębiorców i innych zainteresowanych podmiotów. Niestety wydaje się, że sektor prywatny (przedsiębiorcy, zarządzający itp.) z jednej strony i administracja oraz instytucje publiczne (takie jak uczelnie, szkoły itp.) z drugiej, nie są przygotowani do takiej współpracy, nie myślą w kategoriach oddziaływania na lepsze warunki rozwoju i tworzenia dobra wspólnego. Powstaje pytanie, jak można zmienić te niekorzystne uwarunkowania tak, aby samoorganizacja i współpraca sektora prywatnego z publicznym, realizowana, np. w ramach inicjatyw klastrowych, stała się swego rodzaju innowacją na rzecz rozwoju Polski.
W ramach planowanej sesji chcemy zastanowić się, czy jesteśmy innowacyjni i otwarci na zmiany oraz co uwalnia nasz potencjał, a co go blokuje? Czy gotowi jesteśmy akceptować ryzyko, współpracować, podnosić się po porażce i akceptować sukcesy innych?
3. POLSKA EKSPANSJA NA EUROPĘ I ŚWIAT – CZY I JAK TO ZROBIĆ?
Jednym z ważnych wyzwań, przed którym stoi polska gospodarka w obecnej dekadzie jest słabość strukturalna polskiego eksportu. Nasz eksport jest w dużym stopniu „eurocentryczny” – trafia przeważnie do krajów Unii Europejskiej o słabej dynamice podczas gdy mamy nadal duże szanse na rynkach wschodzących. Ponadto znacząca część polskiego eksportu nie jest pełnowartościowa z punku widzenia napędzania wzrostu – zachowuje nierównowagę w podziale wartości niematerialnych. Stanowi ona bowiem skutek wymiany wewnątrz międzynarodowych korporacji.
Są jednak wyjątki, które ukazują potencjał eksportowy polskiej gospodarki. Są to firmy, które swoją siedzibę i działalność badawczo-rozwojową realizują w Polsce i z sukcesem podbijają rynki zagraniczne. Istotna jest także rola polskich koncernów działających w sektorze paliwowo-surowcowym, które udanie prowadzą ekspansję na świat.
To są obszary gdzie sprawność polskiego państwa nabiera szczególnego i bardzo praktycznego dla rozwoju gospodarki znaczenia. W ramach Kongresu Obywatelskiego porozmawiamy o tym, czy nasze państwo potrafi wspierać polskich eksporterów? Czy potrafi kształcić odpowiednie kadry lub przyciągać kadry zagranicznie? Wreszcie, w jaki sposób promocja polskiej kultury jest i może być czynnikiem wspierającym rozwój polskiego eksportu i ekspansji na Europę i świat?
Partnerzy merytoryczni sesji:
Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
Klub Integracji Europejskiej
4. ODDOLNY „PRZEWRÓT KOPERNIKAŃSKI” W EDUKACJI – NA ILE TO MOŻLIWE I JAK TO ROBIĆ?
Od wielu lat w publicznych dyskusjach utrzymuje się przekonanie, że „z edukacją coś jest nie tak”. Wszyscy czujemy, że nie nadąża ona za potrzebami współczesnego świata i nie odpowiada na oczekiwania młodego pokolenia. Niemal nieograniczony dostęp do wiedzy ( także śmieciowej), dynamicznie zmieniający się rynek pracy, rozwój gospodarki opartej na kreatywności i innowacji – to tylko niektóre z kluczowych czynników zmiany.
W jaki sposób dokonać przewrotu kopernikańskiego – przenieść szkołę z XIX w XXI wiek, w którym podmiotowi nauczyciele wspierają rozwój podmiotowych uczniów? W drodze kolejnych fundamentalnych reform systemowych? A może to bardziej w nas samych, niż w instytucjach edukacyjnych leży rzeczywisty potencjał zmiany? Jeśli w szkole, jak w lustrze, odbija się obraz naszego społeczeństwa, to każda istotna zmiana szkoły będzie zarazem wymagać zmiany każdego z nas. Nie możemy oczekiwać, że szkoła będzie budowała kapitał społeczny, jeśli sami nie będziemy ufać sobie nawzajem.
Jak zatem w praktyce zmienić kulturę edukacyjną naszych szkół? Punktem wyjścia jest wspólny system aksjologiczny - podstawowe cele i wartości edukacji, wzorce postaw, które państwo polskie chce promować, żeby jego obywatele mogli się dobrze rozwijać. Wokół nich trzeba budować społeczność podzielającą i realizującą je na co dzień. Czy jednak jest to wystarczające i może przynieść rzeczywistą zmianę? Jakimi narzędziami dysponujemy, kto powinien uczestniczyć w takim procesie? Te problemy poruszane będą na tegorocznym Kongresie Obywatelskim.
Partnerzy merytoryczni sesji: Centrum Nauki Kopernik, Centrum Edukacji Obywatelskiej
5. OBYWATELSKA MODERNIZACJA POLSKI – JAK WYKORZYSTAĆ TĘ SZANSĘ?
Po 1989 roku Polacy – działając w samorządzie lokalnym, czy organizacjach i ruchach społecznych – oddolnie modernizowali Polskę. Działo się to niejako przy okazji rozwiązywania problemów, na które natrafiali w swoim codziennym życiu. Stąd bierze się olbrzymi „wysyp” inicjatyw w takich obszarach jak edukacja, kultura, zdrowie, sport, ale też przeciwdziałanie rozwarstwieniu społecznemu czy ochrona przestrzeni publicznej. Jednak nie rozwiązywanie problemów było tu najistotniejsze – te działania stanowiły bowiem „szkołę” podmiotowości.
Przez ćwierć wieku jakie minęły od początku transformacji, aktywność obywatelska uległa przemianie. Z jednej strony, w wielu obszarach bardziej aktywne stało się państwo. Z drugiej zaś, wzrost środków publicznych spowodował tzw. profesjonalizację sektora – wiele organizacji zniknęło, wiele jednak „okrzepło” uzyskując kościec, dzięki któremu radzi sobie z nowymi zadaniami. Rodzi to jednak kolejne pytanie – czy „misja” nie ustępuje zimnemu profesjonalizmowi czy wręcz „grantozie”, czyli jałowemu „przerabianiu” unijnych grantów?
Jednocześnie coraz więcej inicjatyw obywatelskich nie wynika już z niezaspokojonych potrzeb, lecz po prostu z pasji, które chce się realizować wraz z innymi. Otwartym pozostaje pytanie – jak będzie wyglądała aktywność obywatelska w przyszłości? Podczas Kongresu Obywatelskiego zastanowimy się czy będzie ona w dalszym ciągu mogła być postrzegana jako jedna z głównych lokomotyw rozwoju Polski? Czy na drodze do dalszego rozwoju inicjatyw nie stanie nieumiejętność komunikacji, „pracy zespołowej” i działania dla dobra wspólnego?
6. WIĘCEJ SPÓJNOŚCI, MNIEJ SEGREGACJI SPOŁECZNEJ – JAK TO ZROBIĆ?
Nadmierne rozwarstwienie społeczne hamuje rozwój, a w społeczeństwach o silnych zróżnicowaniach nie żyje się szczęśliwie. Państwa, w których dochody są stosunkowo mało zróżnicowane notują najwyższe wskaźniki zatrudnienia, są najbardziej innowacyjne, mają najlepiej wykształconych obywateli i najwyższy poziom jakości życia. To one także przodują pod kątem wzajemnego zaufania mieszkańców.
Niestety Polska po 1989 roku staje się krajem o rosnących szybko zróżnicowaniach dochodowych i majątkowych. Zróżnicowania te pogłębiają się grożąc społecznym „pęknięciem” i stworzeniem „Polski wielu prędkości”.
Mechanizmem w założeniu wyrównującym szanse i łagodzącym te zróżnicowania jest system powszechnej edukacji. Okazuje się jednak, że w Polsce to tylko teoria. Rywalizacja między szkołami podnosi wyniki, nasilając jednakże ich zróżnicowanie – rozwierają się nożyce poziomu edukacji w poszczególnych szkołach.
Konsekwencje tego są poważne – chcemy uczyć młodych tolerancji dla różnorodności, a fundujemy im wyizolowane światy, które prawdopodobnie nigdy się nie spotkają. Tracimy różnorodną społecznie i kulturowo szkołę powszechną, w której młodzi ludzie przez sam fakt przebywania razem mogliby się uczyć od siebie, pomagać sobie, a przez to nabierać społecznego doświadczenia.
Czy jest jeszcze szansa, aby powstrzymać segregację społeczną? Na sesji porozmawiamy o tym co zrobić, aby te izolujące się światy na powrót mogły się spotkać.
Partnerzy merytoryczni sesji:
Polskie Towarzystwo Socjologiczne
Polskie Towarzystwo Komunikacji Społecznej
7. PRACA W POLSCE – JAK ZBUDOWAĆ LEPSZY RYNEK PRACY?
Powinna zapewnić nam godne życie, dostarczyć środków na dodatkowe przyjemności – tym więcej, im bardziej się w nią angażujemy. Dobrze, gdy rozwija nasze pasje i talenty. Pełni także rolę społeczną i medyczną – socjalizując nas i utrzymując w dobrej kondycji fizycznej i psychicznej. Praca, bo o niej mowa, jest przedmiotem naszych marzeń ale i trosk, tematem rozmów i politycznych sporów. Praca jest po prostu dla nas bardzo ważna – i podobnie jak zdrowie u Kochanowskiego: „ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, kto cię stracił”.
Wraz z transformacją, a potem szybkim rozwojem Polski, zmieniliśmy się my i zmieniła się także praca. Zupełnie inny jest też rynek pracy. Co więcej, obserwując otaczający świat i dostrzegając wyraźne trendy w społeczeństwie i gospodarce, można być pewnym, że nasze wyobrażenia o pracy i rynku pracy coraz szybciej będą ulegały przedawnieniu. Zmienność, a więc niestabilność, mieszanie się branż i zawodów, przetasowania układu sił w globalnej gospodarce, nowe technologie… – to wszystko sprawia, że zredefiniujemy pojęcie pracy. I będzie to pewnie niekończąca się podróż.
Co i jak zrobić, żeby polski rynek pracy sprawnie łączył nasze talenty i umiejętności z potrzebami polskich przedsiębiorstw? Kiedy wreszcie za dobrą pracę będziemy wynagradzani jak Niemcy, Anglicy czy Francuzi – czy to jedynie demagogia, czy też realna możliwość? Czy potrafimy dostrzec zachodzące szybko zmiany i może dokonać mądrego „żabiego skoku” na drodze do rynku pracy przyszłości? Czyli czy potrafimy uwolnić nasze zdolności, mobilność, pracowitość, spryt, wytrwałość i ująć to wszystko w ramach sprawnych mechanizmów rynku pracy? Te zagadnienia poruszymy podczas sesji Kongresu Obywatelskiego.
Partner sesji: PZU SA
8. MIASTA PRZYJAZNE MIESZKAŃCOM – JAK UCZYNIĆ JE DOBRYM MIEJSCEM DO ŻYCIA?
Coraz częściej można się spotkać z głosami, że przyszłość zachodniego świata, w tym demokracji, leży w rękach miast – ich władz i mieszkańców. To właśnie w miastach możemy budować demokratyczną, wspólnotową przeciwwagę dla sił rynku z jednej i różnego rodzaju fundamentalizmów z drugiej strony. Trudno poddać więc w wątpliwość sens rozmowy o kondycji polskich miast – zarówno z perspektywy szans, jak i wyzwań ich rozwoju. To one bowiem mogą stać się lokomotywą rozwoju – nie tylko gospodarczego, lecz także, a może przede wszystkim społeczno-kulturowego – całej Polski. Tak zarysowana dyskusja będzie zogniskowana wokół trzech tematów.
Po pierwsze, spróbujemy odpowiedzieć na pytanie, jakie czynniki sprawiają, że w danej przestrzeni czujemy się dobrze, mamy do niej pozytywny stosunek – jest dla nas atrakcyjna, a jednocześnie czujemy się w niej jak u siebie.
Po drugie, w jaki sposób, przy wykorzystaniu jakich mechanizmów, można uczynić polskie miasta bardziej atrakcyjnymi miejscami do życia? Czy jesteśmy w stanie osiągnąć to tworząc przestrzeń dla swobodnej aktywności obywatelskiej i samorządowej?
Po trzecie, w kontekście mechanizmów zmiany – osobnym obszarem dyskusji jest kwestia stanu lokalnej demokracji. Czy jesteśmy w stanie połączyć dynamikę aktywności miejskich aktywistów z potencjałem zasobów będących w dyspozycji władz samorządowych?
9. KONFLIKT JAKO DOBRO WSPÓLNE?
Konflikt i spór istniały od zawsze. W czasach PRL publiczne konflikty były skrzętnie ukrywane. Obecnie, w naszej młodej jeszcze demokracji, konflikt w polityce czy gospodarce stał się nieomal rytualnie uprawianą sztuką, często nastawioną na manipulację emocjami nas wszystkich. Jednocześnie coraz częściej mamy świadomość, że brakuje nam kompetencji, by właściwie przeżywać spory. Nie dotyczy to tylko życia publicznego, lecz także codziennego – nie radzimy sobie ze „spięciami” w rodzinie, pracy, czy też szkole.
O konflikcie mówimy najczęściej w kontekście negatywnym, jako o czymś niechcianym, czego należy unikać. A przecież brak konfrontacji osłabia nas, blokuje nasz rozwój. Erik Erikson, znany amerykański psychoanalityk i psycholog rozwoju człowieka, mówił o tym, że przeżycie konfliktu jest naturalną cezurą przechodzenia na kolejny etap naszego rozwoju.
Ten sam mechanizm można przenieść na płaszczyznę społeczności i organizacji. Twórcza metoda rozwiązywania sporów między różnymi zwaśnionymi podmiotami, czy też grupami może sprawić, że wszyscy zainteresowani będą wygrani.
W ramach sesji chcemy wspólnie zastanowić się, czy konflikt może spełniać rolę dobra wspólnego i czemu może on tak naprawdę służyć? Spróbujemy zarysować też odpowiedź na pytanie, w jaki sposób rozwiązywać – te duże i te małe, prywatne i publiczne – konflikty? A także, jak i gdzie uczyć rozwiązywania konfliktu, by budował a nie burzył?
Partnerzy merytoryczni sesji:
Polskie Stowarzyszenie Psychologii Społecznej
Polskie Stowarzyszenie Mediacji Gospodarczej
Polskie Centrum Mediacji
10. DROGI DO LEPSZEGO PAŃSTWA – LEKCJE Z HISTORII
Żyjemy w okresie bezprzykładnego rozwoju Polski. Aktywność gospodarcza i społeczna Polaków zmienia Polskę – stanowi motor jej modernizacji we wszystkich obszarach. Jednocześnie jednak coraz częściej czujemy, że zasadniczy problem rozwojowy Polski stanowi polskie państwo. Dysfunkcjonalność sfery polityki i administracji nie daje nam w pełni wykorzystać szansy jaka łączy się z procesami integracji europejskiej i globalizacji. Liczne próby reform nie przynoszą zmian, na które – jako obywatele – liczymy. Wciąż w zakresie administracji, edukacji, służby zdrowia, zabezpieczenia emerytalnego polskie państwo nie spełnia naszych oczekiwań.
Licząca ponad 1000 lat historia polskiego narodu i państwa obfitowała zarówno w okresy bezprzykładnego rozwoju, jak też stagnacji i upadku na wszystkich płaszczyznach – kulturowej, społecznej, politycznej i gospodarczej. Co możemy wyczytać z tej bogatej księgi? Czy jest coś co łączy czasy pierwszych Piastów, Jagiellonów, okres II RP z współczesnością?
Warto zastanowić się czy w przeszłości możemy odnaleźć kierunkowskazy dla budowy sprawnego państwa – odpowiedniej konstrukcji sfery polityki i administracji?
W ostatecznym rozrachunku to także pytanie o możliwość samodzielnego rozwoju, dla którego punktem odniesienia jesteśmy my sami – nasze cele i dążenia. Czy możemy wyjść poza model „importowanego”, zależnego rozwoju? Jakie w końcu łączą się z takim modelem szanse, a jakie zagrożenia dla polskiego państwa i społeczeństwa?
Partner merytoryczny sesji: Polskie Towarzystwo Historyczne
W kwestii upowszechniania materiałów – zarówno merytorycznych, jak i technicznych – osobą kontaktową z ramienia Kongresu jest Pani Magdalena Iwanowska (magdalena.iwanowska@ibngr.pl, ). Serdecznie zapraszamy do kontaktu.