Rezultaty i ocena prac Komisji węglowej

Opinia

Stefanie Groll przygląda się długo oczekiwanemu raportowi, który ocenia się jako początek procesu odchodzenia od węgla w Niemczech. Jakie propozycje dotyczące ochrony klimatu, zmian strukturalnych, pracowników i przemysłu zawiera?

Spis treści:

1. Wyniki

1.1. Zły znak dla ochrony klimatu

1.2. Finansowanie regionów górnictwa węgla kamiennego

1.3. Przemysł energetyczny i ceny energii elektrycznej

1.4. Rozwiązania dla pracowników

1.5. Niepewność wsi i „Hambi”

2. Reakcje

3. A teraz?

4. Geneza i historia Komisji węglowej

4.1. Styczeń 2016 r .: Zalecenia ws. powołania okrągłego stołu

4.2. Czerwiec 2018 r.: Powołanie Komisji węglowej

4.3. Listopad 2018 r .: Opóźnienia przy publikacji sprawozdania końcowego  

4.4. Styczeń 2019 r.: Komisja węglowa przedstawia sprawozdanie końcowe

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Główne fakty:

  • Na plus: rozpoczęcie procesu wygaszania, poparcie dla (przyspieszonego) odchodzenia od węgla ze strony zakładów energetycznych, związków zawodowych i przemysłu.
  • Na minus: brak zgodności z celami wyznaczonymi w Paryżu, zwiększona presja na inne sektory, niepewność co do przyszłości lasu Hambach i terenów wiejskich.
  • Zgodnie z założeniami: pierwsza (mniejsza) 1/3 elektrowni opalanych węglem zostanie wyłączona do 2022 r., kolejna 1/3 do 2030 r., ostatnia (największa) 1/3 elektrowni węglowych zostanie zamknięta do 2038 r.
  • Całkowite odejście od węgla ma nastąpić w 2038 roku. W 2032 roku będzie miał miejsce przegląd, na podstawie którego – w porozumieniu z operatorami siłowni – zostanie podjęta decyzja o ewentualnym przesunięciu terminu ostatecznej likwidacji na 2035 rok („klauzula elastyczności”).”
  • Komisja stwierdziła, że „pożądane“ jest uniknięcie wycinki lasu Hambach.
  • Począwszy od 2023 roku gospodarstwa prywatne i konsumenci mają otrzymywać rekompensaty finansowe za droższy prąd w postaci dotacji do opłat za przesył lub w innej formie, która przyniesie zbliżony efekt. Według aktualnych szacunków wsparcie to będzie pochłaniać około 2 miliardów euro rocznie i musi zostać zabezpieczone pod kątem przepisów dotyczących pomocy państwa.”
  • Komisja zaleca pakiet legislacyjny mający na celu „wzmocnienie wzrostu, zmian strukturalnych i zatrudnienia” w regionach wydobycia węgla brunatnego i elektrowniach opalanych węglem kamiennym.
  • Należy przeznaczyć 40 miliardów euro na okres około 20 lat dla regionów na które ma wpływ wydobycie węgla, z czego 1,3 miliarda euro rocznie powinno zostać przeznaczone na działania rządu federalnego lub z udziałem federalnym, szczególnie w dziedzinie rozwoju infrastruktury, promocji gospodarczej i innowacyjnej oraz tworzenia władz publicznych i instytucji badawczych.
  • W ciągu najbliższych dziesięciu lat rząd federalny powinien stworzyć do 5000 nowych miejsc pracy w instytucjach federalnych w regionach górniczych.
  • Raport końcowy stanowi minimalny konsensus, ale nie rozwiązuje sporu dotyczącego węgla.
  • Strona środowiskowa i osoby dotknięte wydobyciem odkrywkowym są bardziej krytyczne wobec raportu niż pracodawcy i związki zawodowe.

1. Wyniki

1.1. Zły znak dla ochrony klimatu

Wszyscy wiedzą, że Niemcy musiałyby całkowicie powinny odejść od węgla do 2030 r., aby wypełnić swoje zobowiązania wynikające z paryskiego porozumienia klimatycznego. Środki zaproponowane w sprawozdaniu Komisji doprowadziłyby do emisji większej ilości gazów cieplarnianych w sektorze energii elektrycznej niż pozwala na to paryskie porozumienie klimatyczne. Sektor energetyczny zawodzi i wywiera presję na sektory intensywnie wykorzystujące CO2, takie jak transport i budynki. Niestety, dla tych sektorów wydaje się to jeszcze trudniejsze i bardziej skomplikowane, aby przejść przez proces dekarbonizacji. Niemcy nie osiągną celu klimatycznego ustalonego na 2020 r., teraz ten cel został przełożony na połowę lat 2020 r.




Emisje gazów cieplarnianych objęte Ramową Konwencją Klimatyczną ONZ

1.2. Finansowanie regionów górnictwa węgla kamiennego

Komisja węglowa przedstawiła zalecenia dotyczące organizacji zmian strukturalnych w regionach górnictwa węgla pod względem polityki przemysłowej i polityki zatrudnienia. Głównym tematem Komisji Węgla, było złagodzenie skutków zmian strukturalnych.

Premierzy górniczych krajów związkowych żądali miliardów euro na zmiany strukturalne i prawdopodobnie je otrzymają. Komisja proponuje ustawę zapewniającą 1,3 miliarda euro rocznie w ciągu 20 lat, dystrybuowaną do wszystkich czterech regionów w których wydobywany jest węgiel. Ponadto, niezależnie od budżetu, na ten cel ma zostać przekazane 0,7 mld EUR rocznie przez rząd federalny. Łącznie wynosi to 40 miliardów euro w ciągu 20 lat, co wciąż podkreśla się w przekazach medialnych. Nie jest jednak jasne, ile dokładnie pieniędzy trafi do poszczególnych regionów, gdyż klucz przydziału środków będzie dopiero opracowywany.

Dodatkowo, do raportu dołączono pakiet propozycji, liczący około 180 stron, dotyczących rozwoju strukturalnego w regionach górniczych. Projekty można ogólnie podzielić na pięć głównych obszarów działania:

  • Promocja rozbudowy i przyspieszenia infrastruktury (m.in. badania nad dostawami skroplonego gazu)
  • Promowanie działań w zakresie usług publicznych (m.in. zapewnienie połączenia kolejowego z wiejskiej dzielnicy Helmstedt do regionalnego centrum Wolfsburga)
  • Promocja i rozwój gospodarczy (m.in. Green Battery Park Euskirchen)
  • Promowanie badań i rozwoju, nauki i innowacji (m.in. Ustanowienie centrum badań nad mobilnością na skrzyżowaniu autostrad Kerpen)
  • Polityka rynku pracy, rozwój wykwalifikowanych pracowników (m.in. studia podyplomowe w zakresie inteligentnej produkcji w Bautzen University of Cooperative Education)

Zalecenia Komisji obejmują „premię” dla projektów infrastruktury transportowej, które miałyby przyczynić się do przyspieszenia ich wdrażania w czterech regionach górniczych. Ogólnie rzecz biorąc, Komisja opowiada się za różnymi przyspieszonymi procedurami i procesami w celu uzyskania dostępu, rozmieszczenia i zapewnienia skuteczności środków finansowych. Komisja, w kilku miejscach w sprawozdaniu zaleca, aby środki zostały wykorzystane na zrównoważoną infrastrukturę, przemysł i sektory gospodarki. Zasadniczym pytaniem jest zakres, w jakim to się powiedzie - zwłaszcza, że ​​przemysł związany z węglem i energochłonny nadal funkcjonują i mają być w przyszłości nadal badane. Na pierwszy rzut oka, nie wszystkie proponowane projekty są niskoemisyjne lub „zielone”.

1.3. Przemysł energetyczny i ceny energii elektrycznej

Wycofywanie węgla będzie kosztownym procesem. Ocenia się, że na skutek tego, spółki węglowe będą mogły liczyć na wysokie odszkodowania. Operatorzy otrzymają hojne rekompensaty, jeśli ich elektrownie zostaną zlikwidowane lub zamknięte przed czasem. Producenci mogą również otrzymać rekompensatę, jeśli ceny energii elektrycznej wzrosną w wyniku niższej podaży z porównywalnie tanich elektrowni węglowych. Obecnie działający program finansowania tych kosztów pośrednich wygaśnie w 2020 r. Rząd chce złożyć wniosek do UE, zgodnie z zasadami pomocy państwa, o przedłużenie tego odszkodowania. „Rekompensata za energię elektryczną” dla przedsiębiorstw energochłonnych powinna być kontynuowana do 2030 r. Ponadto, Komisja proponuje również mechanizm obniżania cen energii elektrycznej dla prywatnych konsumentów.

1.4. Rozwiązania dla pracowników

Przede wszystkim, decyzja o utworzeniu Komisji ds. Wzrostu, Zmiany Strukturalnej i Zatrudnienia nakazuje stworzenie konkretnej perspektywy dla nowych, przyszłościowych miejsc pracy w regionach węglowych.

Komisja postuluje przyznanie starszym pracownikom kopalni węgla brunatnego (powyżej 58 lat) rekompensaty na czas przejściowy do emerytury przy wykorzystaniu środków z federalnego funduszu adaptacyjnego (Anpassungsgeld – APG). Podobne rozwiązanie miałoby również objąć osoby zatrudnione w elektrowniach węglowych. Poza środkami pochodzącymi z APG zabezpieczenie społeczne pracowników będzie wymagało szeregu porozumień na szczeblu układów zbiorowych (np. zapewnienia odpowiednich miejsc pracy za sprawą pośrednictwa pracy i wyrównywania strat w wynagrodzeniach, a także zapewnienia kształcenia i szkolenia zawodowego).

Nie ma pewności, czy firmy będą w stanie ponieść te koszty. „Związki zawodowe muszą zatem być zaangażowane w negocjacje z firmami, a oprócz ewentualnej rekompensaty majątkowej należy zapewnić środki zapewniające równość społeczną. Jeśli nie uda się wynegocjować odpowiedniego rozwiązania, potrzebne będą alternatywne rozwiązania w odniesieniu do udziału przedsiębiorstw i sektora publicznego w zapewnieniu równości społecznej.” (Strona 115 raportu)

1.5. Niepewność wsi i „Hambi”

Nie jest pewne, czy więcej wiosek zostanie zdewastowanych, ze względu na znajdujące się tam złoża węgla brunatnego. Niepewność ta dotyczy na przykład Keyenberg, Kuckum, Berverath, Oberweststrich i Unterwestrich, położonych wokół kopalni Garzweiler, czy też Proschim (Łużyce) lub Pödelwitz (środkowe Niemcy).  Analizy Niemieckiego Instytutu Badań Gospodarczych (DIW) wykazują, że nie ma potrzeby powiększania odkrywek o kolejne wsie, gdyż ilość węgla w kopalniach, które posiadają już zezwolenie na eksploatację, jest wystarczająca.

W ciągu ostatnich 90 lat ponad 250 osiedli i 110 000 osób musiało ustąpić miejsca kopalniom węgla brunatnego w Niemczech.


W ciągu ostatnich 90 lat ponad 250 osiedli i 110 000 osób musiało ustąpić miejsca kopalniom węgla brunatnego w Niemczech.

Ochrona lasu Hambach była i pozostaje symbolicznie ważna dla (uczestniczących) stowarzyszeń ekologicznych. Zgodnie ze stroną 71 raportu, ​​Komisja uważa ochronę lasu Hambach za „pożądane”. Jednoznaczne i wyraźne zobowiązanie do zachowania lasu Hambach byłoby pożądane z perspektywy stowarzyszeń ekologicznych, a tym bardziej z punktu widzenia mieszkańców i działaczy klimatycznych.

2. Reakcje

Operatorzy kopalni odkrywkowych i elektrowni węglowych powinni być zadowoleni z pokaźnej puli środków na wygaszanie działalności i dużej przewidywalności, jaką im zagwarantowano. W świecie biznesu nie mogliby liczyć na tak hojną odprawę, jaką zapewniło im państwo. Ostatnimi laty sprzedaż energii z węgla przynosiła raczej straty. Jeśli RWE i spółka powołują się na trudności techniczne i finansowe związane z wygaszaniem, prawdopodobnie wynika to z tego, że usiłują podbić cenę likwidacji. W ostatnich dniach ceny akcji RWE szły zresztą raczej w górę. Koncerny czy też ich udziałowcy powinni być zadowoleni. Korzyści dla pracowników obejmują „dodatki wyrównawcze” i rekompensatę za straty w emeryturach. Związki zawodowe pozytywnie oceniają wyniki obrad. „Zwieńczeniem trudnych negocjacji jest rezultat, który stwarza pewne możliwości” – brzmi wspólny komentarz Stefana Körzella, członka zarządu Federacji Niemieckich Związków Zawodowych DGB, Andreasa Scheidta, członka zarządu Zjednoczonego Związku Zawodowego dla Sektora Usług ver.di, oraz Michaela Vassiliadisa, przewodniczącego Związku Zawodowego Górnictwa, Chemii i Energetyki (IG BCE).

Krytyka jest utrzymywana przede wszystkim przez tych, którzy starają się jak najszybciej zakończyć procesy wydobycia i spalania węgla, aby chronić ludzi i wioski na obrzeżach kopalń odkrywkowych oraz tych, którzy chcą chronić miejsca zamieszkania, dbać o środowisko i klimat w Niemczech i na całym świecie Rezultat negocjacji nie jest również zadowalający z perspektywy ochrony klimatu, a tym samym wszystkich mieszkańców planety. Biorące udział w debatach organizacje ekologiczne BUND, DNR i Greenpeace oceniły raport końcowy jako minimalistyczny kompromis i przedstawiły odrębne stanowisko, w którym odmówiły poparcia dla przewidywanej daty wygaszenia elektrowni wyznaczonej na 2030 rok i zbyt mało konkretnej ścieżki odchodzenia od węgla.”

We wspólnym komunikacie prasowym BUND, DNR i Greenpeace stwierdzają:

„Trwałoby to znacznie dłużej aniżeli do 2030 roku. Jest to początek do wyjścia (przyp. Odejścia od węgla), nie więcej, ale też nie mniej. Najważniejsze jest to, że drzwi do stopniowego wycofywania węgla z Niemiec zostały ostatecznie otwarte, pierwsze elektrownie węglowe zostaną wkrótce odłączone, a las Hambach zostanie zabezpieczony.”

Z wyjątkiem głosów mniejszości przeciwko symbolicznej dacie wyjścia, stowarzyszenia pro-środowiskowe akceptują raport. Mają nadzieję na klauzulę rewizyjną, która umożliwi wcześniejsze wycofanie od węgla - przegląd w 2032 r. ma na celu ustalenie, czy termin może zostać przesunięty do 2035 r. Komentarze organizacji i ruchów, które nie zasiadały przy stole negocjacyjnym, są jeszcze bardziej krytyczne:

Campact: „Decyzja Komisji Węgla nie sprzyja pokojowi, na który liczyliśmy, a w dalszym ciągu napędza konflikt o węgiel. Pozostawienie elektrowni opalanych węglem przez kolejne 19 lat, znosząc je zbyt wolno, to działanie zdecydowanie niewystarczające dla klimatu. Spełni to opór ruchu klimatycznego.”

Oxfam: „Komisja Węgla składa w ofierze cele klimatyczne: zrezygnowała de facto z niemieckich celów klimatycznych na rok 2020. Komisja akceptuje fakt, że Niemcy nie spełnią swoich zobowiązań dotyczących międzynarodowej ochrony klimatu.

Ende Gelände: „To, co proponuje Komisja Węgla, nie jest konsensusem. Takie rozwiązanie ustanawia cel 1,5 ° C poza zasięgiem. Korporacje otrzymują pieniądze za nic, a przyszłość Hambi (Lasu Hambach) i wsi pozostaje niejasna. Kolejne 20 lat energii opalanej węglem to 20 lat za dużo. Będziemy z tym walczyć! W przypadku Hambi sprawiliśmy, że niemożliwe stało się możliwe. Wczorajsze protesty były tylko początkiem i wrócimy w przyszły piątek.

Hannelore Wodtke, radna miasta Welzow, jako jedyna głosowała przeciwko raportowi, w przede wszystkim dlatego, że Komisja pozostawiła los wioski Proschim w niepewności:

Ratowanie wsi Proschim przed przesiedleniem było przekładane od lat. Pod naciskiem rządów landu Saksonii i Brandenburgii,  Komisja węglowa pozostawia zagrożonych wysiedleniem ludzi w obliczu niepewnej przyszłości. Najwyraźniej Kretschmer i Woidke nadal pozwalają EPH (czeska grupa energetyczna) dyktować swoją politykę.

3. A teraz?

Wniosek Komisji będzie teraz rozpatrywany przez rząd niemiecki, który będzie musiał uzgodnić sposób wdrażania swoich zaleceń. Rozstrzygającą kwestią będzie to, co decydenci zrobią z zaleceniami Komisji.

Dla zagrożonych wiosek sytuacja pozostaje niepewna, a kwestia tego czy będą musiały zostać przemieszczone, może zostać rozwiązana dopiero w połowie 2020 roku.

Atlas węgla

Atlas węgla zawiera fakty i liczby dotyczące wykorzystania węgla oraz jego konsekwencji środowiskowych i społecznych. Dzięki ponad 60 szczegółowym infografikom Atlas ilustruje wpływ przemysłu węglowego na przyrodę, zdrowie, pracę, prawa człowieka i politykę.

Atlas węgla do pobrania.

4. Geneza i historia Komisji węglowej

4.1. Styczeń 2016 r .: Zalecenia ws. powołania okrągłego stołu

W styczniu 2016 r. Agora Energiewende, think tank z branży energetycznej, opublikowała Elf Eckpunkte für einen Kohlekonsens („Jedenaście głównych elementów konsensusu węglowego”). Pierwsze zalecenie działań: niemiecki rząd federalny powinien niezwłocznie zwołać „narodowy, konsensualny okrągły stół w sprawie węgla”, aby „osiągnąć wyniki z szerokim wsparciem politycznym i społecznym już w 2016 r., aby zapewnić (...) wczesne bezpieczeństwo planowania dla wszystkich zaangażowanych stron w odniesieniu do zbliżającej się dekarbonizacji”. Konsensus węglowy powinien również obejmować prawnie uregulowane wycofywanie węgla, które ma rozpocząć się w 2018 r., a najpóźniej do 2040 r., bez nowej budowy elektrowni opalanych węglem brunatnym lub węglowym, bez nowych kopalni odkrywkowych, ustanowienie funduszu zmian strukturalnych dla dotkniętych regionów i rekompensaty cen energii elektrycznej dla energochłonnego przemysłu w przypadku niespodziewanego wzrostu cen energii elektrycznej na giełdzie.

4.2. Czerwiec 2018 r.: Powołanie Komisji węglowej

W czerwcu 2018 r. rząd federalny przystąpił do powołania Komisji ds. Wzrostu, Zmian Strukturalnych i Zatrudnienia (Kommission Wachstum, Strukturwandel und Beschäftigung, KWSB). Zakłada utworzenie okrągłego stołu z przedstawicielami stowarzyszeń środowiskowych, związków zawodowych, stowarzyszeń biznesowych i energetycznych, narażonych regionów a także naukowców, których Agora Energiewende poleciła dwa i pół roku wcześniej.

Komisja węglowa otrzymała mandat na opracowanie planu stopniowego ograniczania i odchodzenia od generowania energii z węgla, włączając w to daty całkowitego odejścia i niezbędnych, towarzyszących temu środków prawnych, gospodarczych, społecznych i strukturalnych oraz procesu renaturalizacji. Plan miał zostać ukończony przed konferencją klimatyczną ONZ w Katowicach na początku grudnia 2018 r. Termin ten nie był przypadkowy: Federalna Minister Środowiska, Svenja Schulze, miała możliwość by ogłosić na forum międzynarodowym, że Niemcy, największy na świecie konsument węgla brunatnego, obierają racjonalny kurs w kierunku działania na rzecz zmiany klimatu. Wszyscy wiedzą, że Niemcy gorliwie rozwijają sektor energii odnawialnej i odchodzą od niebezpiecznej energii jądrowej. Jednak wszyscy wiedzą także, że korzystanie z węgla jest w dużej mierze winne niedotrzymania zobowiązań celów klimatycznych przez Niemcy i stagnację transformacji na energię odnawialną.

4.3. Listopad 2018 r .: Opóźnienia przy publikacji sprawozdania końcowego 

W przeciwieństwie do oczekiwań, niemiecka minister środowiska przyjechała do Polski bez propozycji dotyczących planu odejścia od węgla. Powodem opóźnienia, jak powszechnie wiadomo, były interwencje premierów Brandenburgii, Saksonii i Saksonii-Anhalt. Upierali się, że raport musi zawierać bardziej rozbudowaną i szczegółową pomoc strukturalną dla Łużyc i środkowych Niemiec. W argumentacji ochrona klimatu, rozwój gospodarczy i uczestnictwo społeczne zostały umieszczone jako przeciwstawne interesy. Brandenburski Premier Woidke nie pozostał w odosobnieniu w kwestii łączenia potencjalnych sukcesów w wyborach państwowych prawicowej populistycznej partii AfD z wczesnym wycofywaniem się z energii pochodzącej z węgla. Jest to zrozumiałe z jednej strony - przynajmniej z punktu widzenia premierów, którzy nie chcą przegrać z AfD w nadchodzących wyborach państwowych. Z drugiej strony, jest to również argument, który wpada w ręce populistów, odwraca uwagę od niepowodzeń premierów i ignoruje obywateli, którzy żyją na skraju kopalń odkrywkowych, na których zdrowie regularnie wpływają elektrownie i których ziemia jest mielona przez koparki.

4.4. Styczeń 2019 r.: Komisja węglowa przedstawia sprawozdanie końcowe

Komisja węglowa opublikowała swoje sprawozdanie w styczniu 2019 r., z opóźnieniem około dwóch miesięcy. Fakt, że Komisja otwiera się na możliwość stopniowego wycofywania się węgla i proponuje ustanowienie tego procesu w ramach ustawodawstwa, został generalnie ciepło przyjęty przez wszystkie zainteresowane strony oraz przez media.