Atlas mięsa

Atlas mięsa 2022

Dane i fakty na temat zwierząt, które zjadamy
Bezpłatnie

Młode Polki i młodzi Polacy jedzą coraz mniej mięsa, częściej chcą też ograniczyć jego konsumpcję w przyszłości tak wynika z reprezentatywnego badania społecznego, które przeprowadziliśmy przed wydaniem niniejszego Atlasu Mięsa. Najsilniejszą motywacją do ograniczenia konsumpcji mięsa wśród młodych osób są względy humanitarne oraz klimatyczne. Co trzecia ankietowana osoba uważa, że hodowla zwierząt powinna zostać ograniczona ze względu na jej wpływ na klimat i środowisko, a niemal co czwarta zgadza się z postulatem całkowitej rezygnacji z hodowli zwierząt na potrzeby produkcji mięsa i mleka. Młode osoby coraz częściej przejawiają zainteresowanie sprawami klimatu, zrównoważonego rozwoju i dobrostanu zwierząt. Wiele z nich nie chce godzić się na skutki działalności przemysłu mięsnego. Chcemy, by Atlas dostarczył im wiedzy i bodźców do działania.

Atlas Mięsa to zbiór aktualnych danych i faktów dotyczących konsumpcji, produkcji, przetwórstwa i handlu mięsem. Publikacja wyjaśnia problematyczny charakter hodowli zwierząt gospodarskich i wskazuje jej społeczne, etyczne i środowiskowe konsekwencje. Wiemy, że produkcja i spożywanie mięsa cały łańcuch od pola do stołu wpływa bezpośrednio, jak i pośrednio na zmianę klimatu. Sama tylko hodowla i chów przyczyniają się do globalnej emisji gazów cieplarnianych na poziomie 2,0–3,6 mld ton CO2eq/rok, tj. 4–9 razy więcej niż wynosi ludzi, a także problemy wynikające z dominacji wielkich koncernów w produkcji zwierzęcej.

Chociaż międzynarodowe korporacje z branży mięsnej napędzają kryzys klimatyczny, wylesianie, stosowanie pestycydów i związaną z tymi działaniami utratę różnorodności biologicznej, chociaż w wielu regionach pozbawiają dostępu do ziemi jej rdzennych mieszkańców i mieszkanki, są nadal wspierane i finansowane przez największe na świecie banki i wpływowych inwestorów, z których wielu pochodzi z Europy. Jednocześnie polityki dotyczące dobrostanu zwierząt, handlu lub klimatu nakładają bardzo niewiele ograniczeń na ten wyrządzający wiele szkód sektor.
W tym kontekście niezbędna staje się głęboka zmiana w polityce rolnej i żywnościowej, o czym jest mowa w niniejszej publikacji. Transformacja ta ma być przyjazna środowisku, klimatowi, zdrowiu ludzi i dobrostanowi zwierząt, ma także być sprawiedliwa społecznie. Zmiana nie będzie jednak możliwa bez zaangażowania wszystkich państw członkowskich na rzecz zmniejszenia liczby zwierząt hodowlanych oraz odejścia od przemysłowych metod chowu i hodowli, a także bez zmiany europejskiej Wspólnej Polityki Rolnej.

Ważna jest również zmiana zwyczajów konsumentów i konsumentek polegająca m.in. na ograniczeniu spożycia żywności pochodzenia zwierzęcego. Istnieje wiele instrumentów podatkowych, informacyjnych i prawnych, które mogą wpłynąć na decyzje konsumenckie korzystne dla lokalnych, zrównoważonych systemów żywnościowych. Europejskie i krajowe polityki powinny zawierać takie instrumenty, a także rozwiązania wspierające rolników i rolniczki w chowie zwierząt na mniejszą skalę, w zgodzie z zasadami agroekologii.

Sytuację w Polsce przedstawia pięć rozdziałów poświęconych odpowiednio produkcji mięsa i handlowi, wpływowi chowu zwierząt gospodarskich na klimat i środowisko, nawykom i postawom konsumpcyjnym młodych ludzi oraz zmianie modelu produkcji zwierzęcej. Wyraźnie widać, że Polska wpisuje się w światowe trendy intensyfikacji i uprzemysłowienia produkcji zwierzęcej, globalizacji oraz liberalizacji handlu mięsem. Choć ciągle mamy wiele małych i średnich gospodarstw rolnych zajmujących się hodowlą i chowem, ich liczba spada. Równocześnie wzrosła liczba pozwoleń na budowę ferm wielkoprzemysłowych. Spożycie mięsa w Polsce zmalało o blisko 6% w ciągu ostatnich pięciu lat, mimo to jego produkcja cały czas wzrasta. Jest to kierunek zgodny ze ścieżką rozwoju polskiego rolnictwa wspieraną przez polskich i europejskich decydentów, tj. uprzemysłowieniem i produkcją mięsa na eksport.

Myśląc o przyszłości rolnictwa w Polsce, musimy brać pod uwagę konieczność, po pierwsze, ochrony środowiska i klimatu, po drugie poprawy sytuacji rolniczek i rolników, dziś często zmuszonych do wyboru między przemysłową produkcją a likwidacją gospodarstwa, po trzecie wreszcie polepszania stanu zdrowia publicznego i jakości życia na obszarach wiejskich oraz humanitarnego traktowania zwierząt. Zmieniające się postawy konsumenckie, przede wszystkim młodego pokolenia, dają nadzieję na znaczące zmiany w polityce rolnej i żywnościowej w najbliższych dziesięcioleciach.

Product details
Date of Publication
wrzesień 2022, wydanie drugie poprawione
Publisher
Fundacja im. Heinricha Bölla w Warszawie, Instytut na rzecz Ekorozwoju
Number of Pages
72
Licence
Language of publication
polski
ISBN / DOI
978-83-61340-85-0
Spis treści

02 NOTA WYDAWNICZA

08 PRZEDMOWA

10 DWANAŚCIE KRÓTKICH LEKCJI

O MIĘSIE I O ŚWIECIE

12 KONSUMPCJA

CODZIENNY POSIŁEK I TOWAR LUKSUSOWY

Popyt na mięso na świecie ciągle rośnie ze względu na rozwój gospodarczy i wzrost liczby ludności, tempo jego wzrostu jest jednak wolniejsze niż 10 lat temu. Wzrasta udział drobiu w strukturze spożycia mięsa. Nadal utrzymują się duże różnice pomiędzy krajami w spożyciu mięsa na głowę mieszkańca.

14 ŚWIATOWY HANDEL

CIĘŻARÓWKĄ I STATKIEM

Handel mięsem oraz żywymi zwierzętami jest zjawiskiem stosunkowo nowym i dość szybko się rozwija. Pojawiające się ogniska chorób, ograniczenia sanitarne i polityka handlowa mogą prowadzić do sporych zawirowań w przepływach handlowych. Czterej najwięksi gracze na tym rynku to Chiny, które zdominowały rynek importowy, a także USA, Brazylia i UE, eksportujące najwięcej.

16 MERCOSUR

HANDLOWANIE ŚRODOWISKIEM

Umowa handlowa pomiędzy UE a krajami Mercosur budzi niepokój, jeśli chodzi o kwestie mięsa i paszy, a także lasów tropikalnych i klimatu. Tymczasem UE obawia się taniego importu a opór wobec porozumienia rośnie. Pojawiają się wątpliwości, czy umowa w ogóle wejdzie w życie.

18 PRODUKCJA

PROBLEMATYCZNA ŻYWNOŚĆ I JEJ PRODUCENCI

Światowa produkcja mięsa znacznie się zwiększyła dzięki rosnącemu postępowi technologicznemu. Jednak wzrost ten ma poważne konsekwencje dla dobrostanu zwierząt i dla drobnych producentów i producentek.

20 UBOJNIE

PRACA WRE, ALE ZMIAN NIE WIDAĆ

Ogniska Covid-19 w ubojniach i zakładach przetwórczych to tylko ostatni z długiej listy problemów w branży mięsnej. Niskie płace, ciężka praca i niestabilne zatrudnienie to cena, jaką płacą pracownicy oraz pracownice, żeby dostarczyć nam tanie mięso. Branża próbuje wymigać się od odpowiedzialności za zapewnienie im godziwych warunków pracy.

22 MARNOWANIE MIĘSA

DUŻO MNIEJ NIŻ CAŁA ŚWINIA

Przemysł mięsny słynął kiedyś z tego, że wykorzystywał wszystkie części ciała zwierzęcia. Ale duża część zwierząt chowanych dla celów spożywczych nie kończy jako żywność. Wiele z nich ginie lub zostaje uśmierconych, zanim trafi do rzeźni, a jeszcze więcej mięsa marnuje się między fabryką a talerzem.

24 DUŻE FIRMY DOMINUJĄ NA RYNKU

OD ZAGRODY DO LADY SKLEPOWEJ

Globalne firmy mięsne odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu sposobu produkcji, transportu i obrotu mięsem oraz paszami. Żywność to wielki biznes: wśród 100 największych firm z branży spożywczej na świecie znajduje się 10 głównych producentów i przetwórców mięsa.

26 FINANSOWANIE

DUŻA KASA DLA DUŻYCH GRACZY

Wielki przemysł mięsny przyciąga wielkie pieniądze. Zarówno prywatni, jak i publiczni inwestorzy inwestują w korporacje mięsne oraz mleczarskie, zwiększając ich siłę rynkową i napędzając jeszcze większą konsolidację i tak już silnie skoncentrowanej branży. Szkody środowiskowe i społeczne wyrządzane przez ten sektor są w dużej mierze ignorowane.

28 PASZA

SOJA, LAS I SAWANNA

Ponad jedna trzecia wszystkich roślin uprawnych na świecie trafia do żołądków zwierząt gospodarskich. Dotyczy to miliarda ton rocznie samej soi i kukurydzy. Przemysł paszowy i mięsny chce jeszcze zwiększyć tę liczbę.

30 KLIMAT

MNIEJSZY ŚLAD WĘGLOWY RACICY

Udział zwierząt gospodarskich w globalnej emisji gazów cieplarnianych jest niedoszacowany. Ślad węglowy zwierząt i potrzebnej im paszy znacząco wzrasta. Istnieją sposoby, aby to zmienić.

32 PESTYCYDY

ZABRONIONE PRZEZ BRUKSELĘ, DOZWOLONE W AMAZONII

Stosowanie pestycydów zwiększa się na całym świecie. Niektóre najbardziej niebezpieczne substancje zostały zakazane w UE, ale nadal są stosowane na dużą skalę w innych częściach świata. Wiele z nich wykorzystuje się przy uprawie soi i kukurydzy, przeznaczanych głównie na paszę dla zwierząt gospodarskich.

34 WODA

SPRAGNIONE ZWIERZĘTA, SPRAGNIONE ROŚLINY

Wszystkie produkty pochodzenia zwierzęcego mają swój „ślad wodny”: ilość wody potrzebnej do ich wytworzenia. Ważna jest nie tylko całkowita ilość, ale także rodzaj zużywanej wody. Wody „zielonej” jest wystarczająco dużo, ale ilość wody „niebieskiej” i „szarej” powinna być utrzymywana na niskim poziomie.

36 NAWOZY

CO ZA DUŻO, TO NIEZDROWO

Zanieczyszczenie azotem z nawozówzwierzęcych stanowi coraz większy problem w wielu częściach świata. Kraje UE mają wiele pomysłów na to, jak ograniczyć takie zanieczyszczenie środowiska. Jednym z nich jest ściślejsze monitorowanie producentów utrzymujących zwierzęta w systemie przemysłowym i ograniczenie ilości gnojowicy, stosowanej w uprawach.

38 PONOWNE NAWADNIANIE

DAJMY SZANSĘ MOKRADŁOM

Na całym świecie bagna są osuszane pod uprawy rolne i chów zwierząt. Jednak osuszone torfowiska emitują znaczne ilości gazów cieplarnianych. W ramach polityki rolnej należy zainicjować proces przechodzenia na użytkowanie tych obszarów w sposób przyjazny dla klimatu.
40 ANTYBIOTYKI

NADMIAR LEKÓW

Antybiotyki pomagają w leczeniu wielu chorób, ale istnieje poważny problem: zarówno u ludzi, jak i u zwierząt patogeny mogą rozwinąć oporność na antybiotyki, co stanowi śmiertelne zagrożenie. A w przemysłowej produkcji zwierzęcej leki te wciąż nie są stosowane wystarczająco ostrożnie.

42 PANDEMIE

NIEBEZPIECZNE KONTAKTY

Produkcja zwierzęca i konsumpcja mięsa stymulują powstawanie ognisk chorób, które mogą być przenoszone z dzikich zwierząt na ludzi. Takie choroby odzwierzęce mają katastrofalne skutki – jak pokazał Covid-19.

44 AKTYWNE PAŃSTWO

POLITYKA A KONSUMPCJA MIĘSA

Reprezentatywne badania przeprowadzone w różnych krajach wykazały zaskakująco duże poparcie społeczne dla ograniczenia spożycia mięsa. Decydenci polityczni muszą znaleźć odpowiedni pakiet działań, aby pobudzić proces przechodzenia ku bardziej zrównoważonej przyszłości.

46 UNIA EUROPEJSKA

WSPÓLNA POLITYKA ROLNA

Intensywna produkcja zwierzęca stwarza problemy związane z ochroną środowiska i dobrostanem zwierząt. Rozważana obecnie reforma Wspólnej Polityki Rolnej UE nie wystarczy, aby je rozwiązać. Jednak nawet w ramach obecnego systemu można wprowadzić ulepszenia.

48 ETYKIETA

TRZY GWIAZDKI ZA LEPSZE ŻYCIE

Kupując mięso w supermarkecie, zazwyczaj można wybierać pomiędzy produktami ekologicznymi i nieekologicznymi. W przypadku produktów nieekologicznych nie ma jednak możliwości sprawdzenia, czy zwierzę było dobrze traktowane. Coraz częściej pojawiają się głosy, że etykiety na mięsie powinny pokazywać warunki, w jakich utrzymywane są zwierzęta.

50 UNIJNE STRATEGIE

DOBRY POCZĄTEK, ALE POTRZEBA WIĘCEJ STARAŃ

W ramach Zielonego Ładu Komisja Europejska zaproponowała strategię „Od pola do stołu”. Jest to jak dotąd najbardziej spójna reakcja UE na podstawowe wyzwania nękające system żywnościowy. Wiele będzie jednak zależało od przełożenia pięknie brzmiących słów na rzeczywistą politykę.

52 MIĘSO Z LABORATORIUM

CHÓW KOMÓREK A CHÓW ZWIERZĄT

Mięso wyhodowane w laboratorium jest przełomową innowacją. Może ona pomóc w rozwiązaniu problemów związanych ze zrównoważonym rozwojem i zdrowiem zwierząt gospodarskich, a także w zmniejszeniu liczby zwierząt utrzymywanych w gospodarstwach rolnych. Jednak korzyści w zakresie zrównoważonego rozwoju nie są jeszcze zgodne z oczekiwaniami.