Jak miasta mogą kompleksowo rozwijać działania na rzecz efektywności energetycznej i wpływać na rozwiązywanie problemu ubóstwa energetycznego? Jakie działania mogą podejmować urzędnicy, by angażować mieszkańców w te aktywności? Praktycy zarządzania energią elektryczną i ciepłem spotkali się 5 grudnia 2017 r. w Słupsku na Bałtyckim Kongresie Energetycznym, organizowanym przez Zielony Instytut oraz Fundację im. Heinricha Bölla w Polsce pod patronatem Prezydenta Miasta Słupska Roberta Biedronia.
Prezentacje miast, gdzie od lat wdrażane są najlepsze rozwiązania w dziedzinie zrównoważonej energetyki, stanowiły punkt wyjścia do wymiany doświadczeń i wiedzy między osobami zajmującymi się na poziomie lokalnym działaniami na rzecz ograniczenia kosztów mediów w urzędach, jednostkach samorządowych oraz wśród mieszkańców w województwie zachodniopomorskim i pomorskim.
Otwierając Kongres Prezydent Słupska Robert Biedroń wskazał na stabilność prawa jako kluczowy warunek rozwijania zrównoważonej energetyki miejskiej oraz na gospodarkę obiegu zamkniętego jako szansę dla miast takich, jak Słupsk, ze względu na ich kompaktowość.
Obiekty użyteczności publicznej poddane termomodernizacji, pompy ciepła w 21 obiektach (np. w świetlicach wiejskich), panele fotowoltaiczne na dachach szkół, przedszkoli, hal sportowych (pokrywające 45-97% zapotrzebowania), zmodernizowane oświetlenie, kolektory słoneczne, unowocześnione sieci cieplne – to wszystko zobaczyć można w Karlinie. Zdaniem burmistrza Waldemara Miśko, kluczem do inwestycji jest znalezienie odpowiedniego dofinansowania - wszystkie projekty realizowane były w oparciu o uzyskane dotacje (ze środków szwajcarskich czy w ramach RPO). Oszczędności uzyskane w 2016-17 z uwagi na zamontowanie paneli fotowoltaicznych to 201 tys. zł, co oznacza, że w przyszłym roku zwróci się wkład własny Karlina w te inwestycje. Spadek zużycia energii i tym samym zmniejszenie kosztów ogranicza emisję zanieczyszczeń.
Kampanie społeczne i edukacja ekologiczna – wizyty terenowe, spotkania dla mieszkańców i przedsiębiorców – to klucz do przyszłego rozwoju zrównoważonej energetyki, bowiem niewystarczająca wiedza i kompetencje przekładać się mogą na błędne decyzje inwestycyjne- burmistrz Karlina Waldemar Miśko.
Zastanawiano się wspólnie, na ile odpowiedzią na to wyzwanie mogą stać się działania wojewódzkich doradców energetycznych, którzy nie tylko pomagają w pozyskiwaniu możliwego finansowania na inwestycję, ale też oferują wsparcie techniczne oraz szkolenia, zarówno dla osób prywatnych, zarządców, przedsiębiorców, jak i skierowane do samorządów tak, by w każdej gminie choć jedna osoba dysponowała kompetencjami w obszarze zarządzania energią. O edukacji i kwestiach socjalnych rozmawiano w kontekście wyzwań związanych ze smogiem - pytano o sensowność wymiany pieców, w przypadku gdy mieszkańców nie stać w jej efekcie na opłatę rachunków za paliwo.
Hanna Górecka-Banasik, Kierowniczka Samodzielnego Referatu ds. Energetyki w Urzędzie Miasta Gdynia, przedstawiła nie tylko konkretne przedsięwzięcia infrastrukturalne, realizowane w mieście – zamontowanie paneli fotowoltaicznych na zadaszeniach zajezdni autobusowej czy termomodernizację ponad trzydziestu budynków użyteczności publicznej, ale przede wszystkim podkreślała wagę projektów skierowanych bezpośrednio do mieszkańców, mających na celu uświadomienie im potencjałów oszczędności i zaangażowanie w działania na rzecz efektywności energetycznej. Miasto utworzyło kalkulator dotacji do inwestycji obejmujących wymianę źródeł energii cieplnej na źródła niskoemisyjne oraz budowę odnawialnych źródeł energii dla mieszkańców, prowadzi też bezpłatne termowizyjne badania budynków mieszkalnych, których efektem ma być podjęcie przez mieszkańców konkretnych działań termo modernizacyjnych, a także rozwija projekt oszczędzania energii w szkołach, gdzie generowane oszczędności dzielone są po połowie między daną szkołę a budżet miasta. Niedawno wdrożono dla dwustu użytkowników system monitorowania zużycia ciepła, wody, gazu i prądu na podstawie danych wprowadzanych z faktur. Wszystkie te działania charakteryzuje aspekt edukacyjny - Gdynia aktywnie poszerza wiedzę mieszkańców w obszarze energetyki również poprzez konkursy w szkołach zarówno dla uczniów, jak i nauczycieli, warsztaty dla zarządców nieruchomości, organizowanie festynów czy gier miejskich.
Angażowanie mieszkańców w podejmowane działania jest niezwykle istotne także zdaniem dra Ludomira Dudy. Sposoby na oszczędności to szukanie tańszej instalacji oraz tańszego paliwa.
Racjonalna termomodernizacja jest możliwa w każdych warunkach, a efekty, jakie można dzięki niej osiągnąć, są często wręcz spektakularne - dr Ludomir Duda, ekspert Zielonego Instytutu.
Pierwszym krokiem powinno być wprowadzenie systemu zarządzania energią – a punkt wyjścia do redukcji jej zużycia stanowi policzenie, ile energii zużywane jest na m3 w danym budynku oraz bieżąca obserwacja zużycia.
Pytaniem wiodącym w wystąpieniu Beaty Maciejewskiej, Pełnomocniczki Prezydenta Miasta Słupska ds. Zrównoważonego Rozwoju i Zielonej Modernizacji Miasta, było: jak ograniczać koszty energii? Maciejewska przekonywała, że wszelkie działania inwestycyjne i modernizacyjne w mieście powinny być konsultowane z głównym specjalistą ds. zarządzania energią, a myślenie środowiskowe musi przenikać wszystkie sfery działania miasta – w Słupsku widać je w partycypacyjnie przygotowanej Strategii Rozwoju Miasta 2017-22, Programie Ochrony Środowiska, Planie Gospodarki Niskoemisyjnej, ale też w wytycznych dot. ograniczania negatywnego oddziaływania na środowisko imprez miejskich. Oszczędności na prądzie generowane są np. poprzez wymianę żarówek na LED, ale największe oszczędności możliwe są do uzyskania na cieple (które generuje największe koszty). Michał Potracki, do niedawna energetyk miejski w Słupsku, pokazywał proste sposoby na redukcję kosztów: analizowanie faktur za prąd (wysokość mocy zamówionej, taryfa a sposób użytkowania), edukację użytkowników obiektu (i odpowiednią zmianę ich zachowań). W szkołach istnieje zdalny dostęp do liczników, pokazujący zużycie w stanie rzeczywistym, co uzmysłowiło dyrekcjom placówek rzeczywiste koszty i ich rozdźwięk ze sposobami użytkowania np. sal gimnastycznych.
Zarówno w Karlinie, jak i w Słupsku rozwijane będą klastry, choć na razie brak jeszcze szczegółowych regulacji dot. takiej formy działania. Klaster energii w Słupsku (ciepłownia plus wodociągi) ubiega się o status pilotażowego i jest inicjatywą oddolną, opartą na analizie ekonomicznej. Barierę dla kogeneracji stanowi różnica między ceną energii kupowanej i sprzedawanej, a formuła klastra pozwala to rozwiązać i wygenerować oszczędności. W Karlinie każdy nowy budynek ma mieć instalację OZE, gmina będzie się także starać o umożliwienie mieszkańcom pozyskiwania środków na takie instalacje.
Wszyscy goście podkreślali rolę edukacji: zintegrowana edukacja ekologiczna rozwijana w Słupsku to zaangażowanie spółek miejskich, organizacji, tworzenie Zielonych Punktów, aby wszystkie podmioty miejskie pracowały wspólnie i w sposób skoordynowany nad konkretnymi tematami. Podstawowy przekaz brzmi: ekologia się opłaca. Dzielenie się wiedzą, rozwijanie współpracy między miastami - wymiana między władzami, urzędnikami (energetycy miejscy), ale też uczniami – wspólne działania podejmowane przez szkoły, budowanie świadomości u dzieci są kluczowe – warto sięgnąć do kalkulatora zużycia ciepła w budynku (www.ziemianarozdrozu.pl), a Danfoss przygotował pakiet edukacyjny w formie aplikacji, z której dzieci mogą korzystać w szkole. Pamiętać także trzeba o roli przedsiębiorców, szczególnie aktywnych lokalnie i w regionie.
Galeria zdjęć z kongresu:
