Stare i nowe mury w Europie.
Polska, Czechy, Słowacja i Niemcy 20 lat po upadku muru berlińskiego.
11-12 listopada 2009
Warszawa, Centrum Kultury „Nowy Wspaniały Świat”, ul. Nowy Świat 63
Kooperacja: Krytyka Polityczna
Historyczny przełom roku 1989 – polski Okrągły Stół, aksamitna rewolucja w Czechosłowacji, czy też upadek muru berlińskiego – były spełnieniem wolnościowych dążeń demokratycznej opozycji państw bloku socjalistycznego i początkiem fundamentalnych zmian w Europie.
Dla krajów bloku wschodniego – w tym Polski, Czechosłowacji czy też NRD – obalenie reżimu komunistycznego niosło nadzieję na „powrót do Europy”, odzyskanie europejskiej tożsamości, wolność, dobrobyt i demokrację. Wywalczone swobody i prawa obywatelskie stworzyły warunki, w których obywatele mogli przejąć odpowiedzialność za budowanie demokracji. Wolny rynek stał się motywem przewodnim gospodarczej transformacji państw i stworzył możliwości rozwijania indywidualnej przedsiębiorczości.
Zmienił się również krajobraz polityczny Europy. W 1991 roku rozpadł się Związek Radziecki, podzielone Niemcy utworzyły ponownie jedno państwo, podczas gdy Czechosłowacja w roku 1993 pokojowo podzieliła się na dwa kraje. Dla Czech, Słowacji i Polski przystąpienie do Unii Europejskiej stało się politycznym celem większości ekip rządzących i motorem napędowym do podjęcia wysiłku demokratycznych i gospodarczych reform. Rozszerzenie Unii Europejskiej w roku 2004 i 2007 postrzegane jest jako zniesienie zimnowojennego podziału Europy.
Jednak dwadzieścia lat transformacji to nie tylko pasmo - zbiorowych czy indywidualnych - sukcesów. Reformy gospodarcze wygenerowały upadki przedsiębiorstw, bezrobotnych i niedopasowanych do wyzwań wolnorynkowej gospodarki, tworząc nowe linie społecznych podziałów. Mimo wielomiliardowych nakładów na zjednoczenie kraju, ‘nowe landy’ nadal pozostają w tyle gospodarczych statystyk Niemiec. Rozliczenia z socjalistyczną przeszłością dzielą – szczególnie w Polsce – dawną demokratyczną opozycję i polityczne elity. Kobiety nadal muszą domagać się równego traktowania, zarówno w sferze życia publicznego jak i gospodarczego. Nasilenie tendencji populistycznych, radykalno-prawicowych i nacjonalistycznych jest niepokojącym znakiem deficytów demokracji oraz sygnałem dla braku akceptacji części społeczeństwa dla zmian.
Proces jednoczenia Europy nie jest ani prosty, ani zakończony. Pięć lat po rozszerzeniu UE nadal częściej mówimy o ‘starej’ i ‘nowej’ Europie niż o wspólnej europejskiej tożsamości. Euroentuzjazm obywateli nowych krajów członkowskich napotyka na eurosceptycyzm części politycznych elit i zmęczenie Unią w nowych rozmiarach po stronie starej 15-tki. Jednocześnie rozszerzenie – przesuwając granice obszaru politycznej i gospodarczej stabilności w Europie - nie objęło wszystkich europejskich państw, zaś aktualny kryzys gospodarczy wystawia na próbę zasadę solidarności w Unii Europejskiej i – dwadzieścia lat po upadku muru - grozi nowym podziałem Europy.
Jak wypada porównanie wizji „powrotu do Europy” z rzeczywistością? Jakie granice zniknęły, jakie społeczne i polityczne podziały pozostają nadal wyzwaniem dla Europy oraz jak z perspektywy doświadczeń demokratycznej transformacji Unia Europejska i Europa powinny wyglądać za następnych dwadzieścia lat? – to centralne pytania debaty.
W dyskusji wzięli udział - jako współautorzy przemian oraz ich beneficjenci - obserwatorzy i komentatorzy życia społecznego, politycy, przedstawiciele świata akademickiego i sektora organizacji pozarządowych z byłego NRD, Czech, Słowacji i Polski.
Podczas konferencji zaprezentowane zostały najnowsze publikacje Fundacji im. Heinricha Bölla dotyczące przemian ostatnich dwudziestu lat: „Kobiety w czasach przełomu 1989-2009” oraz „Rok 1989 – 20 lat później. Kraje postkomunistyczne a integracja europejska”.
Pełen program konferencji, krótkie życiorysy referentów i referentek oraz relacja do pobrania w formacie PDF.
Wykład wprowadzający Europa i sztuka burzenia murów wygłosił Prof. Timothy Garton Ash.
Wśród panelistów/panelistek wystąpili:
Aleksander Smolar, Polska
Magdalena Vasaryova, Słowacja
Reinhard Weißhuhn, Niemcy
Timothy Snyder, USA
Jerzy Osiatyński, Polska
Jan Machacek, Czechy
Rita Pawlowski , Niemcy
Bernard Guetta, Francja
Moderacja: Agnieszka Graff oraz Adam Ostolski