W 2014 r. obchodzić będziemy 25. rocznicę upadku Żelaznej Kurtyny i przemian polityczno-społecznych w Polsce i w Europie. Organizatorzy projektu Europeana 1989 zapraszają do dzielenia się wspomnieniami i digitalizowania pamiątek. Wszyscy mogą współtworzyć europejskie społeczne archiwum online na www.europeana1989.eu, które upamiętni przemiany polityczne i społeczne w latach 80. Inauguracyjna dyskusja z udziałem ambasadorów projektu - działaczy, opozycjonistów oraz dokumentalistów transformacji - odbyła się 8. czerwca 2013 w warszawskim Domu Spotkań z Historią. Polskę reprezentują Tadeusz Mazowiecki i Chris Niedenthal, a Niemcy - Dyrektor Fundacji im. Heinricha Boella Wolfgang Templin.
Biografie ambasadorów i ambasadorek, którzy uczestniczą w serii spotkań organizowanych w siedmiu krajach w 2013 i 2014. Oddane przez nich artefakty można oglądać na www.europeana1989.eu.
Tadeusz Mazowiecki jako pierwszy z ambasadorów opowiedział o pamiątce, która zostanie zdigitalizowana w ramach projektu. Szczególne znaczenie dla pierwszego niekomunistycznego premier w Europie Środkowo-Wschodniej miał list od Jerzego i Anny Turowiczów z gratulacjami po wyborze na urząd. Na pytanie moderatora Witolda Szabłowskiego o wartości jakie należałoby zachować z czasów Solidarności Mazowiecki wskazał na poczucie sensu zmiany mimo świadomości ryzyka oraz zdecodowane, acz rozważne postępowanie.
Nieobecny Vytautas Landsbergis z Litwy przekazał film o masowym proteście 2 mln mieszkańców Litewskiej, Łotewskiej i Estońskiej SRR, którzy w 50. rocznicę podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow utworzyli 600-kilometrowy żywy łańcuch między krajami.
Aktywny członek węgierskiej awangardy Laszlo Rajk zdigitalizował swój rysunek przedstawiający projekt Ravatal Catafalque, gdzie złożono po dziesięcioleciach z należnym honorem ciała bohaterów węgierskiej historii, m.in. Imre Nagy.
Wolfgang Templin podzielił się refleksjami związanymi z pracą w Check Point Charlie, jednym z najbardziej znanych przejść granicznych między NRD a Berlinem Zachodnim, a obecnie Muzeum Muru Berlińskiego. "W latach 90-tych panowała niechęć wobec zachowania pamięci o historii komunizmu. Sam mur służy biznesowi nie refleksyjnej, samokrytycznej pamięci". Jednomyślnie stwierdzono, że polska Solidarność zapoczątkowała zmiany w kolejnych krajach i stanowiła dla nich modelowy przykład pokojowego podejścia. "Jej wzorem walczono o wolność, otwarte społeczeństwo i różnorodność politycznych opcji. Jednocześnie była inicjatywą historyczną, która przypomina o wspólnej odpowiedzialności za demokratyczne przemiany na Ukrainie, Białorusi i w Rosji", podkreslił Templin. Dyrektor Fundacji przekazał dokument tożsamości, którym legitymował się w Izbie Ludowej.
Łotewska polityczka i dziennikarka Sarmīte Ēlerte zaprezentowała symbol komunistycznych czasów w swojej oczyźnie - radio, które funkcjonowało jak współczesne media społecznościowe i integrowało uczestników Łańcucha Bałtyckiego. Ponadto omówiła szczególną przypinkę - dłoń trzymająca trzy flagi symbolizowała jedność i wspólne cele trzech państw bałtyckich, które stawiały na ścisłą współpracę i pokojowe rozwiązania.
Historyk Tunne Kelam, obecnie eurodeputowany z Estonii, zdecydował się uwiecznić kartę z referendum za wolnością, które przyczyniło się do zmiany paradygmatu myślenia w kraju. Założyciel pierwszej zarejestrowanej niekomunistycznej partii w ZSRR podkreślił, że działalność opozycyjna była walką o zachowanie duszy, integralności i szacunku.
Petr Janyška, redaktor naczelny opozycyjnych czasopism Respekt i Lidové nowiny, zaprezentował deklarację Forum Obywatelskiego i powołanie do strajku generalnego. Od szefa Czeskiego Centrum w Warszawie dowiedzieliśmy się także, że symbolem aksamitnej rewolucji były klucze - protestujący dzwonili nimi zapowiadając koniec komunizmu, czy raczej się go domagając.
Zdjęcia, kasety wideo, dokumenty i przedmioty związane z transformacją ustrojową można digitalizować samodzielnie na www.europeana1989.eu lub przynieść na otwarte zbiórki.
Warszawa
8 czerwca 2013, 14:00-20:00 - zbiórka
9 czerwca 2013, 10:00-20:00 - zbiórka
Dom Spotkań z Historią, ul. Karowa 20
Poznań
14-15 czerwca 2013, 10:00-20:00
Biblioteka Kórnicka PAN
Pałac Działyńskich, Stary Rynek 78/79
Gdańsk
21-22 czerwca 2013, 10:00-20:00
Wystawa „Drogi do Wolności”
Europejskie Centrum Solidarności, ul. Wały Piastowskie 24
Przykładowe artefakty:
Fotografie lub nagrania wideo z demonstracji, wieców wyborczych i innych zgromadzeń. związane z życiem rodzinnym i towarzyskim, ale pokazujące tło historyczne, np. rejestracja pierwszej szkolnej akademii z okazji 11 Listopada lub zdjęcie Twojego taty myjącego naczynia w koszulce Solidarności. Przedmioty, np. opornik, który wpinałeś w klapę marynarki lub Twoja pierwsza zabawka zakupiona w Peweksie.
Dokumenty, np. ulotki i plakaty wyborcze z 1989 r., kartki na mięso, opozycyjne druki i obwieszczenia komisji wyborczych. Rok 1989 jest punktem centralnym kolekcji, jednak można zgłaszać pamiątki opowiadające o procesie dochodzenia do wolności, a więc z lat wcześniejszych i późniejszych.
Więcej informacji:
www.europeana1989.eu
europeana1989@nina.gov.pl