Festiwal im. Jacka Kuronia 5 – 17 czerwca 2014
Postać Jacka Kuronia jest żywo pamiętana i wspominana, nieczęsto jednak bywa realną inspiracją do krytycznego myślenia o Polsce współczesnej i wyzwaniach na przyszłość – a to właśnie niezgoda na zastany świat i gorączkowa pasja jego naprawy stanowiła sedno politycznej, społecznej i, szerzej, egzystencjalnej autora słynnej Wiary i winy i współtwórcy KOR. Powyższy kontekst uzupełnia, również przypadające na rok 2014, ćwierćwiecze polskich przemian ustrojowych – których Kuroń był współautorem, a potem zdecydowanym krytykiem, a które okazały się źródłem wielu obecnych przejawów społecznej niesprawiedliwości.
Fundacja im. Heinricha Bolla jest partnerem Festiwalu.
DEBATY
Krytyka Polityczna, ul. Foksal 16, Warszawa
5 czerwca, godz. 16.30
Ukraina w oblężeniu, Europa na rozdrożu
Nasza bliskość z Ukraińcami i Białorusinami to dla nas i dla nich jest rękojmia suwerenności i rękojmia niezależności. Rosja, która połyka Ukrainę, staje się zaborczym imperium i grozi nam. I to jest nieszczęście i dla Rosji, i dla Ukrainy, i dla nas
Goście:
Radosław Sikorski, Minister Spraw Zagranicznych RP
Sławomir Sierakowski, Krytyka Polityczna
Rewolucja Majdanu i rosyjska inwazja na Krym postawiły Ukrainę i Unię Europejską w zupełnie nowej sytuacji. Czy Zachód będzie w stanie odpowiedzieć na europejskie aspiracje Ukrainy? A może w Europie znów zapadnie „żelazna kurtyna”? Czy podział kontynentu na „strefy wpływów” jest nieunikniony?
· Dokumentacja fotograficzna
· Nagranie audio
5 czerwca, godz. 19.00
Kapitalizm – już po transformacji, wciąż przed renowacją?
Chciałem być przyzwoitą, socjaldemokratyczną opozycją w przyzwoitym kapitalizmie. Ponieważ jednak nie było przyzwoitego kapitalizmu, to uznałem, że musimy go najpierw zbudować. Okazało się, że gadałem głupstwa. Trzeba było od razu budować kapitalizm razem ze społeczną nad nim kontrolą i wówczas uniknęlibyśmy wielu z obecnych kłopotów.
Goście:
Prof. Jeffrey Sachs, Columbia University (Nowy Jork)
Sławomir Sierakowski, Krytyka Polityczna
Rok 1989 przyniósł Europie Wschodniej obietnicę kapitalistycznego dobrobytu. Koszt transformacji okazał się jednak bardzo wysoki, a „wolnorynkowy” ideał ujawnił swe ograniczenia. Czy krajom postkomunistycznym grozi status wiecznych peryferii Zachodu? A może to sam Zachód stanie się peryferiami globu? Jak – i czy w ogóle – możliwy jest kapitalizm, w którym nie ma przegranych?
6 czerwca, piątek, g. 18.00, Świetlica KP w Łodzi
Kapitalizm po transformacji.
Goście:
Prof. Jeffrey Sachs, Columbia University (Nowy Jork)
Michał Sutowski, Krytyka Polityczna
6 czerwca, godz. 19.00
Lewica przyszłością chrześcijaństwa?
Nie przypadkiem w duchowości lewicy symbolami są krata, cela, szubienica, kajdany. Kiedy pierwszy raz w życiu zakładano mi kajdanki, odczułem wzruszenie. I do dziś, choć żyję już ponad pół wieku, z dumą mówię, że jest to jedyna biżuteria, jaką noszę. Teraz jest już dla mnie oczywiste, że to wezwanie do ofiary zawarte w duchowości lewicy płynie z jej chrześcijańskiego charakteru.
Goście:
Prof. Gianni Vattimo, Università degli Studi di Torino
Tomasz Stawiszyński, Krytyka Polityczna
Czy religia w obecnym instytucjonalnym kształcie ma szansę przetrwać? Czy deklarowany przez wielu myślicieli 'koniec metafizyki' zaowocuje całkowitym wycofaniem religijności z przestrzeni publicznej, czy też ulegnie ona jakiejś transformacji? Czy w świecie, w którym pogłębiają się nierówności klasowe, społeczne i polityczne przesłanie Chrystusa – bliskie ideałom lewicy – stanie się nową dominantą chrześcijaństwa? Czy będzie to wlanie nowego wina w stary bukłak, czy też przelanie starego wina w nowy?
10 czerwca, godz. 15.30
Edukacja: rewolucyjne wyzwania?
Jeśli więc chcemy, by każdy człowiek zapanował nad własnym życiem, musimy zapewnić wszystkim dostęp do kultury. Innymi słowy, niezbędna jest powszechna edukacja obejmująca dzieci i dorosłych, słowem wszystkich. Wymaga to wielkiego zrywu ludzkości, że można go śmiało nazwać rewolucją edukacyjną.
Goście:
Prof. Gesine Schwan, Humboldt-Viadrina School of Governance (Berlin)
Dr Krystyna Starczewska, założycielka i dyrektor I Społecznego LO w Warszawie
Moderacja: Jacek Żakowski, Tygodnik Polityka
Wychowywanie ludzi tak, aby zmieniali świat; rewolucja edukacyjna, która uczyni go bardziej demokratycznym i egalitarnym – czy te dwie wielkie idee, tak bliskie Jackowi Kuroniowi, można zrealizować w dzisiejszym świecie? Czy nasze systemy oświaty kształcą obywateli, świadomie tworzących świat dookoła, we współpracy z innymi i solidarnie ze słabszymi? A może jedynie przygotowują – lepiej lub gorzej – do konkurencyjnego wyścigu o status na rynku? Czy szkoła i uczelnia mogą rozwiązać problemy naszych społeczeństw – czy raczej same padają ich ofiarą i wymagają reform bądź zastąpienia czymś zupełnie nowym?
11 czerwca, godz. 19.00
Transformacje Polski i Ukrainy
Nie ulega wątpliwości, że społeczeństwo polskie uznało państwową opiekę społeczną za stan normalny. Będziemy więc musieli doskonalić ten system, ale nie będziemy mogli z niego zrezygnować. Dodajmy, że w społeczeństwie polskim już od lat występuje silne dążenie do osiągnięcia poziomu konsumpcji zgodnego ze standardem Europy Zachodniej i związana z tym presja będzie w procesie demokratyzacji wzrastać. W ramach ładu demokratycznego presja ta będzie wzmacniać państwo w jego funkcjach ekonomicznych i socjalnych.
Prof. Timothy Snyder, Yale University
Anne Applebaum, The Washington Post
Moderacja: Sławomir Sierakowski, Krytyka Polityczna
Czy Ukraina w 2014 roku jedynie „nadrobiła zaległości” z roku 1989? Na czym miałaby polegać jej „transformacja”? Czy powtórka drogi Europy Środkowej na Zachód to właściwy (możliwy?) horyzont dążeń ukraińskiego społeczeństwa po rewolucji Majdanu? Co pogrążona w kryzysie Unia Europejska może Ukrainie zaoferować – i co dla Zachodu znaczą europejskie aspiracje Ukrainy?
12 czerwca, godz. 19.00
Europa socjalna – odpowiedź na kryzys?
Tylko w ramach ładu społeczno-ekonomicznego – zwanego „socjalizmem skandynawskim”, niemiecką „społeczną gospodarką rynkową” czy z amerykańska „państwem dobrobytu” – możliwa była niezwykła efektywność pracy uznawana u nas za kapitalistyczną. Beneficjentami tego ładu byli wszyscy jego uczestnicy – i tylko w tak zarysowanej całości mógł on funkcjonować.
Goście:
Prof. David Ost, Hobart and William Smith Colleges
Prof. Jerzy Osiatyński, Instytut Nauk Ekonomicznych PAN
Dr Guenther Horzetzky, Sekretarz stanu w Ministerstwie Gospodarki, Energii, Budownictwa, Gospodarki Mieszkaniowej i Komunikacji w Nadrenii Północnej-Westfalii
Moderacja: Agnieszka Lichnerowicz, Radio Tok Fm
Siedem lat po upadku Lehman Brothers i pięć lat po ujawnieniu kłopotów Grecji Europa nie może się podnieść z upadku; bezrobocie wciąż jest wysokie, a sceptycyzm obywateli integracji narasta. Czy projekt socjalnej Europy z silnymi związkami zawodowymi; z dialogiem społecznym w miejsce technokracji, z większą – może nas wyprowadzić na prostą?
13 czerwca, godz. 19.00
Etos buntu – rewolucjoniści Europy Środkowo-Wschodniej
Goście:
Prof. Jarosław Hrycak, Uniwersytet Katolicki we Lwowie
Prof. Marci Shore, Yale University
Moderacja: Michał Sutowski, Krytyka Polityczna
Kolejne pokolenia ludzi Europy Środkowej i Wschodniej buntowały się przeciw zastanemu światu – w imię komunizmu, socjalizmu z ludzką twarzą, samorządu robotniczego, demokracji albo powrotu do Zachodu... Czy rewolucja kijowskiego Majdanu otwiera kolejny rozdział buntowniczej historii regionu? I czy świat potrzebuje dziś dysydentów-rewolucjonistów spomiędzy Łaby i Dniepru?
WYDARZENIA OTWARTE Na wszystkie wydarzenia wstęp wolny
8 czerwca, godz. 19.30,
Teatr Studio/barStudio
Wernisaż wystawy Oś życia Jacka Kuronia
Dokumentacja fotograficzna
Projekt Oś życia Jacka Kuronia tworzą wypowiedzi oraz fragmenty jego pism ukazanych na tle intelektualnej i społecznej historii Polski. Życie Kuronia było świadectwem myśli i wartości, w które wierzył, ale też świadectwem dziejów PRL i III RP. Niczym soczewka skupia ono najważniejsze momenty, dylematy, problemy i wyzwania związane z kształtowaniem się naszego społeczeństwa i naszego świata.
Jego trwałe wartości i ewoluujące myśli, diagnozy i kolejne pomysły na lepsze urządzenie świata to wyzwanie dla nas. Są wyjątkowe w swej sile wyrazu; czasem pozornie oczywiste – a zarazem tak rzadko dzisiaj słyszane, mimo palącej nieraz aktualności. Skłaniają do pytań: jakiej zmiany społecznej, jakiej wspólnoty i jakiej demokracji chciałby dziś Jacek Kuroń? Co chciałby nam przekazać? Jakiej inspiracji nam dostarcza?
Mamy nadzieję, że każdy znajdzie wśród myśli Jacka Kuronia te ważne dla siebie. Myśli, które staną się – w duchu jego ideałów – impulsem dla działania, kształtowania rzeczywistości i twórczej zmiany świata na lepszy.
Oś życia Jacka Kuronia jest wspólnym projektem Krytyki Politycznej, barStudio i Teatru Studio, zrealizowanym przy współpracy ośrodka KARTA w ramach Festiwalu im. Jacka Kuronia.
Projekt przygotowali: Agnieszka Glińska, Grzegorz Lewandowski, Michał Sutowski, Agnieszka Ziółkowska
13-15 czerwca, Ursus ZAKŁADY. URSUS 2014
Cykl wydarzeń artystyczno-społecznych na terenach dawnych Zakładów Przemysłu Ciągnikowego w Ursusie. W programie: KONGRES RYSOWNIKÓW // PARADA TRAKTORÓW // SPACER AKUSTYCZNY PO ZPC URSUS // KINO PLENEROWE // PAMIĘTNIK MÓWIONY // MEGAFOTA // KOLACJA SĄSIEDZKA
14 czerwca, sobota, Pl. Defilad i bar Studio
11.00 – 13.30 Obywatelskie warsztaty dla dzieci
Po co i jak demonstrować? Prowadzenie: Sylwia Chutnik
Będziemy przygotowywać transparenty i wymyślać hasła, jakie na nich umieścimy. Porozmawiamy o tym, o co chodzi w demonstracjach, po co się je robi i dlaczego to ważne dla demokracji. Na koniec zamanifestujemy razem na placu Defilad.
1989 – co się stało 25 lat temu? – warsztaty z „burzenia murów“. Prowadzenie: Sylwia Wiśniewska
Na warsztaty zapraszamy dzieci od 6-ego roku życia.
12.00 Krakowski Chór Rewolucyjny
Repertuar w wykonaniu Krakowskiego Chóru Rewolucyjnego oraz zaproszonych do współpracy przy projekcie osób związanych z Jackiem Kuroniem, ideą pracy społecznej.
Krakowski Chór Rewolucyjny powstał w czerwcu 2012 roku. Chór śpiewa dawne robotnicze pieśni, zapomniane lub wymazane z historii, takie jak „Warszawianka 1905” czy „Czerwony sztandar”. Odszukuje stare pieśnie buntownicze, marzycielskie i ożywia je. Te mówiące o niedoli, ale i te, które chwalą lepszy świat konstruowany dzięki wspólnej pracy i walce. Nie ogranicza się do pieśni polskich, śpiewa także po włosku i w jidisz. W planach ma utwory angielskie, hiszpańskie, niemieckie, rosyjskie, ukraińskie, czeskie, francuskie, hiszpańskie.
15 czerwca, niedziela
10.00 Laboratorium Przestrzeni Wspólnej. Prowadzenie: Performeria Warszawa
Warsztaty teatralne dla licealistów i gimnazjalistów
Start: taras Teatru Studio
Czy każda przestrzeń miejska jest naprawdę publiczna i współna? Czy w sytuacji, gdy ciężko jest spojrzeć w osobie mijanej na ulicy, możliwe jest w ogóle spotkanie z drugim człowiek w przestrzeni miasta? Co kiedy ta osoba jest inna niż ja? I co to w ogóle znaczy: inny? Laboratorium przestrzeni wspólnej to warsztat performerski, w trakcie którego będziemy eksplorować jedną z najbardziej centralnych - w domyśle: wspólnych -, ale zarazem dzielących i niczyich przestrzeni w Warszawie: okolice Pałacu Kultury, metra Centrum i Dworca Centralnego. Postaramy się stworzyć twórcze, tetralne sytuacja kontaktu, spotkania i doświadczenia bliskości. Odkryjemy enklawy wspólnego działania dla każdej i każdego, kto podejmie ryzyko wiary w możliwość miejsca wspólnego.
12.00, Żoliborski spacer zaangażowany śladami Jacka Kuronia
Start: wejście do Parku im. Stefana Żeromskiego na pl. Wilsona
Zapraszamy mieszkańców Warszawy do udziału w spacerze po miejscach, związanych z Jackiem Kuroniem, ważnych dla działalności opozycyjnej, społecznej, czasów transformacji. Spacery będą miały na celu przybliżenie życiorysu, osoby, ale również zarysowania tła społecznego, wizji i postulatów polityczno-społecznych Jacka Kuronia.
Prowadzenie: Danuta Kuroń
17 czerwca, wtorek, godz. 19.15,
Foyer Teatru Studio
Listy jak dotyk – czytanie performatywne listów Gajki i Jacka Kuroniów
Czytają: Agnieszka Glińska i Łukasz Lewandowski
Pisane podczas kolejnych odsiadek w więzieniach listy Jacka Kuronia do Gajki i jej listy z wolności do męża były dla nich jedyną formą kontaktu. Przez cenzurę więzienną przechodziły zarówno czułe słowa miłości, opisy zwyczajnych dni w rozłące jak i przejmujące wyznania.
Listy, które przeczytamy, pochodzą z lat 1965-1982 i są niezwykłym świadectwem siły uczuć, a także fenomenalnym dokumentem tamtych czasów. Książka „Listy jak dotyk. Gaja i Jacek Kuroniowie” ukaże się nakładem Ośrodka KARTA w październiku br.
PUBLIKACJE
1. Kuroń. Przewodnik Krytyki Politycznej
Dżinsowa kurtka, zachrypnięty głos, nieodłączny termos... Do tego wielka charyzma i wielkie serce, lata spędzone w więzieniu za wolną Polskę i chochla zupy w ręce ministra. Potoczny obraz Jacka Kuronia – polityka, wychowawcy, dysydenta, intelektualisty. Autora Wiary i winy szanowano, ceniono, często kochano – ale czytano umiarkowanie; słuchano z przejęciem, ale nie zawsze wystarczająco uważnie.
Kuroń. Przewodnik Krytyki Politycznej pokazuje najsłynniejszego, obok Lecha Wałęsy, opozycjonistę PRL oczami kilku pokoleń – przyjaciół z jednej celi i towarzyszy wspólnych imprez, kolegów z rządu i współtwórców polskiej transformacji, wychowanków z epoki walterowców i młodych organizatorów kampanii do czerwcowych wyborów. Dlaczego najpierw budował komunizm, a potem z nim walczył; czego szukał w marksistowskiej wierze i w katolickiej „Więzi”; dlaczego tak ostro krytykował tę samą Polskę, którą sam wcześniej budował? I wreszcie – jakiej Polski chciałby Jacek Kuroń dziś?
Na te i inne pytania odpowiadają między innymi: Karol Modzelewski, Danuta Kuroń, Andrzej Leder, Seweryn Blumsztajn, Jerzy Osiatyński, Adam Wajrak.
2. Atlas problemów społecznych – w infografikach
Atlas przedstawia dane, przybliżającego wybrane, najważniejsze z perspektywy działalności Jacka Kuronia, obszary z zakresu polityki społecznej i gospodarczej, w odniesieniu również do 25 lat transformacji ustrojowej. Skoncentrowany jest na takich obszarach życia społecznego jak praca, edukacja, sąsiedztwo (przestrzenne, kulturowe), model wspólnoty – zwraca uwagę na różne przejawy niesprawiedliwości, nierówności czy wykluczeń w tych obszarach oraz możliwych drogach wyjścia z nich. Merytorycznie atlas został opracowany przez dra Michała Polakowskiego oraz dr Dorotę Szelewę.