Poszerzenie obecnego dyskursu społeczno-politycznego o perspektywę równości wymaga uwidocznienia, jaki wkład w wydarzenia historyczne wniosły grupy marginalizowane. Z tego względu Fundacja im. Heinricha Bölla wsparła powstanie i promocję filmu o historii Solidarności i transformacji z perspektywy kobiet. Relacja o odbiorze dzieła w Niemczech.
Danuta Dzido*
Od 10 listopada 2015 do 3 lutego 2016 w całych Niemczech odbywają się pokazy nagradzanego filmu Marty Dzido i Piotra Śliwowskiego „Solidarność według kobiet” - Die Frauen der Solidarność”.
Premiera u naszych zachodnich sąsiadów miała miejsce w Oldenburgu, poprzedził ją wykład Prof. Dr. Hansa Henninga Hahna zarysowujący najnowsze dzieje Polski. Na widowni byli obecni naukowcy, goście z Bremy, Hanoweru i studenci uniwersytetu. Nie zabrakło pytań na poziomie akademickim i historiograficznym, głównie o meandry polskiej historii i politykę współczesną.Dr. Beate Störtkuhl z Federalnego Instytutu Kultury i Historii Niemców w Europie Wschodniej zrecenzowała film jako bardzo ważny i potrzebny.
„Z niezwykłą bezpretensjonalnością pokazuje kobiety, które podczas strajków, a później w podziemiu odegrały wiodącą rolę i opowiadają o czasach Solidarności. Być może właśnie ta skromność doprowadziła do tego, że dziś są prawie nieobecne w historiograficznych i wizualnych narracjach ruchu opozycyjnego. Ten film może to zmienić”.
W kolejnym spotkaniu na Uniwersytecie Jana Gutenberga w Germersheim udział wzięli akademicy i studenci oraz goście ze Strasburga, Stuttgartu. Podczas dyskusji poruszane były m.in. zagadnienia równościowe i stosowano liczne porównania do niemieckiej sceny politycznej.
Profesor Alfred Gall goszczący twórców filmu na pokazie w Moguncji podkreślił, „Jesteśmy pod ogromnym wrażeniem filmu, który nam otwiera cenną perspektywę na przemiany w Polsce i szczególnie, oczywiście, na rolę kobiet w ruchu „Solidarność”.
Darmsztadzki pokaz cieszył się bezprecedensową frekwencją i zaowocował żywą wymianą m.in. o problematyce feministycznej, rozliczeniach z ustrojem komunistycznym, analizowano fenomen pamięci historycznej. Pojawiły się także filmoznawcze pytania o strukturę filmu i sposób montażu. Twórcy mieli również okazję wyrazić wdzięczność za pomoc humanitarną udzielaną przez Niemców w czasie stanu wojennego w Polsce i później, za co zostali nagrodzeni oklaskami. Skonfrontowali wiedzę o Annie Walentynowicz z rozmówczynią pamiętającą wizerunek „Matki Solidarności” z filmu „Strajki” Volkera Schlöndorffa.
W filmie podobały mi się nie tylko niesłychanie ciekawe rozmowy z bohaterkami, lecz także pokazywanie tej konfrontacji z młodą współczesną kobietą chcącą zrozumieć ich rolę w Solidarności. To sprawia, że losy tych kobiet nie pozostaną tylko historią zamkniętą. Z punktu widzenia widza niemieckiego odnosiłem wrażenie, że pomimo dziś bardzo różnych poglądów politycznych tych kobiet (i polaryzacji całej dawnej Solidarności), podchodzą do roli własnej i kobiet ogólnie w czasach Solidarności dosyć chłodno i analitycznie. Na tle najbardziej znanych postaci polskiej opozycji antypeerelowskiej, tych Wałęs, Michników, Geremków i Kaczyńskich, rola kobiet wydaje się stosunkowo mało kontrowersyjna. To według mnie tylko podkreśla pozytywne znaczenie tego tematu. Poza tym film sam dostarcza niezbędną do zrozumienia wątków i komentarzy wiedzę faktograficzną.
Lukas Becht, moderator spotkania na Uniwersytecie Ludwiga Maximiliana w Monachium
Cykl pokazów zagranicznych dowiódł, że zainteresowanie Polską, szczególnie kwestiami równości, jest w Niemczech bardzo duże. Martę Dzido i Piotra Śliwowskiego zaskakiwały bardzo życzliwe komentarze i wielość pytań dotąd niezadawanych, zawłaszcza te, które nie dotykały obecnej sytuacji politycznej w kraju. Zważywszy na nowy impet w polskim dyskursie o przeszłym i dzisiejszym znaczeniu ruchu Solidarności dla rozwoju Polski dokument ten jest bardzo na czasie i, co nas bardzo cieszy, okazuje się być dobrym narzędziem do pogłębienia merytorycznej dyskusji w tej sprawie.
*Danuta Dzido, Prezeska Fundacji Obiektyw-Na realizującej cykl projekcji filmu i spotkań autorskich w Niemczech
Zawarte w tekście poglądy i konkluzje wyrażają opinie autorki i nie muszą odzwierciedlać oficjalnego stanowiska Fundacji im. Heinricha Bölla.
Niemieckojęzyczna recenzja autorstwa Dagmar Brunow na blogu Feministische Studien.
Trailer w wersji niemieckiej
Wyróżnienia:
Nagroda Dyrektor Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej
Nagroda Beyond Borders im. Krzysztofa Kieślowskiego na XI Festiwalu Filmów Polskich w Nowym Jorku
Nominacja dla twórców filmu - Marty Dzido i Piotra Śliwowskiego - do tytułu Kulturysta Roku 2014
III miejsce w plebiscycie publiczności na XIV Międzynarodowym Festiwalu Filmowym WATCH DOCS Prawa Człowieka w filmie
Film powstał w partnerstwie publiczno – prywatnym z Instytutem Pamięci Narodowej, w koprodukcji z Instytutem Adama Mickiewicza, Instytucją Filmową Silesia Film i Europejskim Centrum Solidarności, przy wsparciu Polish American Congress Charitable Foundation, International Visegrad Fund, Fundacji im. Heinricha Bölla, Fundacji Obiektyw-Na, „Młoda Polska” - Programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, donatorów prywatnych oraz uczestników crowdfundingu na wspieramkulture.pl
Jest to pierwszy polski pełnometrażowy dokument współfinansowany z crowdfundingu.
Produkcja: Emotikonfilm Piotr Śliwowski, Polska 2014.
O twórcach:
Marta Dzido - pisarka, dokumentalistka, montażystka. Autorka powieści "Ślad po mamie", "Małż", "Matrioszka". Tłumaczona na wietnamski, węgierski, niemiecki. Stypendystka programów: Homines Urbani, Młoda Polska, Wyszehradzkich Rezydencji Literackich oraz Ministra Kultury. Absolwentka PWSFTviT w Łodzi. Autorka zdjęć do filmu dokumentalnego "Podziemne państwo kobiet". Razem z Piotrem Śliwowskim zrealizowała filmy dokumentalne: "Paktofonika- hip hopowa podróż do przeszłości" oraz "Downtown - miasto Downów", nagrodzony m.in. the Hollywood Eagle Documentary Award i specjalną nagrodą Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej.
Piotr Śliwowski - dokumentalista, producent. Studiował stosowane nauki społeczne na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 2005 - 2012 jako reporter, autor audycji i wydawca programów na żywo współtworzył TVP Kultura. Od 2007 pod szyldem Emotikonfilm realizuje różne formy filmowe.
