Alimenty na dzieci – diagnoza polskiego systemu i przegląd praktyk zagranicznych
Problem niepłacenia alimentów dotyczy około 1 miliona dzieci w Polsce. Skuteczność egzekucji komorniczych w sprawach o alimenty szacuje się na 19,5%. Niepłacenie alimentów na poczet swoich dzieci należy nazwać ekonomicznym porzuceniem. Raport Obserwatorium Równości Płci wyjaśnia genezę problemu, wskazuje kompleksowe rekomendacje oraz omawia zalety i wady rozwiązań stosowanych w różnych europejskich krajach.
Wniesienie problemu niealimentacji do sfery publicznej i zdefiniowanie go jako problemu społecznego, a nie prywatnego, to skutek protestów grup rodziców, głównie matek, walczących o alimenty dla swoich dzieci. Wobec coraz nowszych danych o niedostatkach systemu alimentacyjnego, ważniejsze zdaje się pytanie: jak temu zaradzić? Jak ulepszyć system, żeby lepiej chronił dobro dzieci, których rodzic nie płaci alimentów? Te pytania wyznaczają kierunek raportu Agaty Chełstowskiej, analityczki Obserwatorium Równości Płci, w ramach projektu „Monitoring zasady równości płci w polskich politykach publicznych” wspieranego przez Fundację im. Heinricha Bölla w Warszawie.
Problem ściągania należności alimentacyjnych został rozpatrzony na poziomie funkcjonowania instytucji i na poziomie kulturowym (przyzwolenie na niepłacenie alimentów), które oddziałują na siebie nawzajem, ponieważ pracownicy instytucji czy twórcy polityki alimentacyjnej nie są wolni od kulturowo uwarunkowanych przekonań na temat płacenia alimentów i kłopotów samotnych rodziców (głównie matek).
Główne rekomendacje dla polskiego systemu:
Product details
Spis treści
Najważniejsze wnioski 5
Najważniejsze rekomendacje 6
Wstęp 8
Geneza problemu alimentów – wymiar ekonomiczny 8
Ekonomia opieki 8
Opieka a pieniądze 10
Deklaracje i praktyka – wyniki badań 11
Pytanie o rozwiązania 12
Metodologia raportu 13
Jak działa polski system? Przegląd regulacji i problemów 15
Trzy ścieżki działania 15
Ścieżka pierwsza – postępowanie komornicze 17
Założenia 17
Problemy 18
Ścieżka druga – świadczenie alimentacyjne 19
Założenia 19
Problemy 20
Ścieżka trzecia – postępowanie karne 22
Założenia – kiedy niepłacenie alimentów jest przestępstwem? 22
Ile spraw jest umarzanych? 23
Ile osób odbywa karę pozbawienia wolności? 25
Problemy 25
Podsumowanie problemów 26
Praktyki zagraniczne 27
Etap wstępny – zasądzanie alimentów 30
Sądy, specjalne instytucje, modele hybrydowe – rodzaje systemów alimentacyjnych 30
Uznaniowość versus formuły 31
System niemiecki 34
Zalety i wady obliczania wysokości alimentów na podstawie formuły 37
Ścieżka pierwsza – modele przekazywania płatności i metody egzekwowania alimentów 38
Modele przekazywania płatności 38
Metody egzekwowania płatności 40
Skuteczność systemu (wysokość płatności) 41
Powody niepłacenia 42
Podsumowanie 43
Ścieżka druga – świadczenie alimentacyjne ze strony państwa 43
Które państwa zapewniają świadczenie alimentacyjne? 43
Dania 44
Szwecja 45
Powszechne świadczenie alimentacyjne – zalety i wady 48
Ścieżka trzecia – postępowanie karne wobec rodzica niepłacącego alimentów 48
Kraje, w których niepłacenie alimentów nie jest przestępstwem 49
Przestępstwo – przepisy jednoznaczne 49
Elementy dodatkowe: odmowa płacenia, zła wola 50
Elementy dodatkowe: możliwości finansowe rodzica 51
Przepisy szczegółowe i praktyczne: Chorwacja 52
Elementy dodatkowe: szkoda dziecka 52
Podsumowanie 54
Podsumowanie i główne rekomendacje zmian 54
Trzy ścieżki i trzy poziomy 54
Propozycja pierwsza: zlikwidowanie progu, powszechne świadczenie alimentacyjne – ocena realizacji 56
Propozycja druga: asystent dziecka 58
Rekomendacje szczegółowe wypracowane w ramach projektu „Przemoc ekonomiczna – diagnoza i dyskusja o przeciwdziałaniu” 59
Zmiany w prawie 59
Rekomendacje niewymagające zmian w prawie 61
Przegląd przepisów prawa polskiego i międzynarodowego
Podziękowania 69