W momencie gdy Unia Europejska podejmuje debatę o swej długofalowej strategii klimatycznej do roku 2050, staje się jasne, że kontynent jako całość boryka się z brakiem klarownej wizji przejścia ku zrównoważonej energii. Jednak ten ogólnoeuropejski proces aktualnie rozpoczynającej się dyskusji postrzegać można także jako ważną szansę dla wielu krajów, stojących w obliczu wielkich wyzwań energetycznych (np. konieczności przezwyciężenia zależności od węgla i/lub energii jądrowej). Proces ten może skutkować lepszym długofalowym i transgranicznym planowaniem polityk energetycznych i klimatycznych w Europie.
W Paryżu drugiego i trzeciego lipca odbyło się pierwsze spotkanie francusko-niemiecko-polskiego forum poświęconego europejskim przemianom strukturalnym w sektorze energetycznym. Zostało ono zorganizowane przez biura Fundacji im. Heinricha Bölla w Paryżu, Warszawie i Berlinie.
Przemiany w sektorze energetycznym i olbrzymi potencjał innowacyjności w dobie cyfryzacji mają znaczący wpływ na całe społeczeństwo i szeroko – ekonomię. Łączą się z nimi przekształcenia przedsiębiorstw, całych sektorów gospodarki i rynków pracy. Modernizacja energetyczna całej Europy będzie zrównoważona w tylko wtedy, jeśli polityka jej dotycząca dyskutowana będzie w sposób oferujący konkretne rozwiązania dla najważniejszych kwestii dotykających europejskich obywateli. Dlatego państwa europejskie borykające się z podobnymi wyzwaniami związanymi z przemianami strukturalnymi mogą skorzystać na strategicznym dialogu dotyczącym realnych rozwiązań w tym obszarze, zwłaszcza w odniesieniu do ustrukturyzowania, zarządzania i organizowania tego procesu.
Dla Polski wypełnienie 30-procentowej luki w dostawie energii elektrycznej w perspektywie 2030 roku, spowodowane stopniowym zamykaniem wysoce nieefektywnych elektrowni węglowych, oraz zależność kraju od węgla jako głównego źródła elektryczności w kraju to prawdopodobnie największe wyzwania energetyczne. Dla Francji kolejne lata będą decydujące, jeśli chodzi o modernizację oraz / lub rozwój elektrowni jądrowych i uruchomienie dużych inwestycji w rozwiązania wykorzystujące energię odnawialną. Dla Niemiec, uważanych często za pioniera transformacji energetycznej, największym zadaniem będzie ograniczenie kosztów energii i zarządzanie procesem przemian społeczno-politycznych w regionach węglowych i przemyśle samochodowym. Chociaż te kluczowe wyzwania wydają się różne, to dotykają wspólnej kwestii konieczności strukturalnych przemian, przed którą stoją te trzy państwa.
Dlatego też Fundacja im. Heinricha Bölla zainicjowała strategiczny dialog pomiędzy tymi trzema krajami, który rozwijać się będzie w latach 2018 i 2019. Grupa składająca się z pięciu uczestników z każdego kraju rozmawia nie tylko o wyzwaniach i rozwiązaniach, interesujących dla wszystkich stron, ale także zastanawia się nad często błędnym postrzeganiem polityk energetycznych poszczególnych krajów, co przyczyniać się będzie do wzmocnienia integracji europejskiej, z ambitną polityką energetyczną jako jednym z istotnych mechanizmów integracji.
Forum składa się z piętnastu osób zajmujących się zrównoważoną polityką energetyczną i klimatyczną, reprezentujących różne dziedziny aktywności społecznych (postępowe ruchy miejskie, lokalna administracja, politycy, organizacje pozarządowe i think tanki zajmujące się transformacją regionów węglowych, rozwojem polityki klimatycznej i odnawialnych źródeł energii).
Celem pierwszego spotkania w Paryżu było ustalenie wspólnych zadań dla grupy oraz zaprezentowanie sobie nawzajem kontekstów dla przemian strukturalnych w poszczególnych krajach. Jeden z kluczowych wniosków spotkania stanowi refleksja, że pomiędzy państwami biorącymi udział w forum jest więcej podobieństw, niż można byłoby się spodziewać - w szczególności dotyczy to Francji i Polski, w których system energetyczny jest zdominowany jest przez duże, scentralizowane przedsiębiorstwa państwowe, co wymaga podobnych sposobów podejścia do wyzwań.
Drugą ważną lekcją, która stanie się punktem wyjścia do kolejnych spotkań - w Katowicach, Niemczech i Brukseli, jest konieczność stworzenia teorii zmiany – rozwinięcia nowych narracji. Jeden z uczestników spotkania zauważył, że być może to właśnie brak takiej kompleksowej narracji dotyczącej korzyści dla „zwykłych obywateli” mógł stać się powodem aktualnego „wyhamowania” niemieckiej Energiewende. Francja i Polska widzą dużą różnorodność aspektów socjologicznych, będących motorem debaty o transformacji, podczas gdy w Niemczech dyskusja osadzona jest mocniej w odniesieniu do poczucia osobistej odpowiedzialności. Tym samym to właśnie narracja wspólnotowości jest ważna we Francji i w Polsce. Wskazywano także na dużą wagę docierania do i angażowania aktorów aktywnych na poziomie lokalnym w debaty narodowe i europejskie. Uczestnicy zgodzili się, że chociaż mają różne podejścia do przemian strukturalnych, to warto pracować nad wspólną metodologią i tworzyć lokalne, oparte o ludzi strategie dotyczącego tego, w jaki sposób budować komunikację, by dotarła do szerokiego grona decydentów. Każdy komunikat musi zostać skrojony dokładnie pod konkretną sytuację.
Grupa spotka się ponownie w Polsce pod koniec tego roku – podczas szczytu klimatycznego COP 24 w Katowicach, aby kontynuować dyskusję o narracjach dotyczących społecznie sprawiedliwych i zrównoważonych przemian strukturalnych w regionach węglowych, w oparciu o lokalne przykłady i historie. Kolejne spotkania planowane są na rok 2019 – odbędą się w Niemczech i Brukseli.
