Raport specjalny Międzyrządowego Panelu ds. Zmian Klimatu (IPCC) podkreśla konieczność zatrzymania globalnego ocieplenia na poziomie nieprzekraczającym 1,5°C

Ósmego października 2018 roku Międzyrządowy Panel ds. Zmian Klimatu (IPCC) opublikował Raport specjalny poświęcony wzrostowi globalnego ocieplenia o 1,5°C względem epoki przedindustrialnej. (SR1.5) To przełomowe sprawozdanie stanowi jedną z najważniejszych ocen naukowych przeprowadzonych przez IPCC w trzydziestoletniej historii panelu.

(Konferencja prasowa IPCC była transmitowana na żywo i będzie wkrótce dostępna na kanale YouTube panelu.)

Główne przesłanie raportu IPCC jest zaskakująco jednoznaczne – ograniczenie wzrostu temperatur do 1,5°C jest osiągalne pod warunkiem radykalnej redukcji emisji, realizacji transformacyjnych scenariuszy oraz ochrony i odbudowy naturalnych ekosystemów. Co więcej, ustanowienie progu na poziomie 1,5°C jest absolutnie konieczne, aby powstrzymać skutki zmian klimatu zagrażające ludziom i ekosystemom.

Nacisk na nieprzekraczanie granicy ocieplenia powyżej 1,5°C

Raport zwraca szczególną, niemalże wyłączną uwagę na trajektorie klimatyczne przedstawiające globalne ocieplenie poniżej 1,5°C konsekwentnie przez cały XXI wiek lub trajektorie dopuszczające ewentualne przekroczenie progu o co najwyżej 0,1°C. Tym samym zakłada globalny wzrost temperatur o maksymalnie 1,6°C na przestrzeni całego XXI wieku.

Nacisk położony na przestrzeganie tej granicy, przy ewentualnych minimalnych odstępstwach, to ogromne zwycięstwo stron walczących o rygorystyczną wykładnię progu 1,5°C – przede wszystkim małych rozwijających się państw wyspiarskich i najbardziej bezbronnych krajów Globalnego Południa.

Tak zwane „scenariusze znacznych przekroczeń” zakładały z kolei czasowe przekroczenie granicy 1,5°C (przy wzroście średniej globalnej temperatury sięgającym niemalże 2°C), a następnie podjęcie prób obniżenia temperatury przy pomocy technologii geoinżynieryjnych polegających na zasysaniu olbrzymich ilości dwutlenku węgla z atmosfery i składowaniu go pod ziemią lub w oceanach.

Raport nie pozostawia jednak złudzeń co do skutków przekroczenia progu 1,5°C – ocieplenie powyżej tej granicy przyniosłoby nieodwracalne zmiany dla ludzi i ekosystemów, nawet przy założeniu, że powrót do poziomu 1,5°C pod koniec wieku byłby wykonalny (co, jak widzimy poniżej, bynajmniej nie jest pewne):

A3.2. Nadchodzące zagrożenia związane ze zmianą klimatu zależą od stopnia, szczytowej wartości i czasu trwania ocieplenia. Ich suma będzie większa, jeżeli globalne ocieplenie najpierw przekroczy 1,5°C i następnie powróci do tego poziomu przed rokiem 2100, niż w scenariuszu, w którym wzrost temperatur stopniowo będzie osiągać 1,5°C. Zależność  ta wzrasta przy wysokiej szczytowej wartości temperatury (na przykład około 2°C) (wysokie przekonanie). Niektóre skutki ocieplenia, jak chociażby utrata części ekosystemów, mogą być długotrwałe lub nieodwracalne (wysokie przekonanie). {3.2, 3.4.4, 3.6.3, sekcja przekrojowa 8}

Ponadto istnieje poważne ryzyko, że kluczowy punkt krytyczny systemu klimatycznego, tj. nieodwracalny zanik pokrywy lodowej w długiej perspektywie prowadzący do wielometrowego wzrostu poziomu morza - leży gdzieś pomiędzy wzrostem temperatur o 1,5°C a 2°C.

B2.2. Poziom morza będzie się podnosił również po 2100 roku, nawet jeżeli globalne ocieplenie w XXI wieku nie przekroczy 1,5°C (wysokie przekonanie). Niestabilność morskiej pokrywy lodowej Antarktyki i/lub nieodwracalny zanik lądolodu na Grenlandii może prowadzić do wzrostu poziomu morza o wiele metrów na przestrzeni setek lub tysięcy lat. Takie skutki wywołać może globalne ocieplenie na poziomie pomiędzy 1,5°C a 2°C (średnie przekonanie). {3.3.9, 3.4.5, 3.5.2, 3.6.3, sekcja 3.3, rysunek SPM.2}

Skutki zmian klimatu przy wzroście temperatur o 1,5°C

W oparciu o najnowsze prognozy naukowe raport wskazuje, że już obecnie doprowadziliśmy do ocieplenia o 1,0°C (+/- 0,2°C), a skutki klimatyczne tych zmian odczuwane są w wielu regionach.

Globalne ocieplenie na poziomie 1,5°C stanowi zatem realne zagrożenie dla milionów ludzi na całym świecie i wymaga kompleksowych działań adaptacyjnych, a także wsparcia finansowego i technologicznego ze strony tych, którzy ponoszą historyczną odpowiedzialność za zmianę klimatu. Ze szczególnymi zagrożeniami boryka się wiele krajów Globalnego Południa:

B2.1. Modele prognozujące uśredniony wzrost poziomu morza na świecie (względem lat 1986-2005) wskazują na orientacyjny wzrost o 0,26-0,77 m do roku 2100 przy globalnym ociepleniu o 1,5°C. Jest to o 0,1 m (0,04-0,16 m) mniej niż w przypadku ocieplenia o 2°C (średnie przekonanie). Powstrzymanie wzrostu poziomu mórz o 0,1 m ograniczy liczbę poszkodowanych ludzi nawet o 10 milionów – szacowania dokonano w oparciu o dane demograficzne z 2010 roku oraz przy założeniu braku działań adaptacyjnych (średnie przekonanie). {3.4.4, 3.4.5, 4.3.2}

Radykalne zmniejszenie emisji i scenariusze transformacyjne

Ze względu na mnogość zagrożeń i potencjalnie nieodwracalne skutki globalnego ocieplenia raport opowiada się za rygorystyczną interpretacją granicy 1,5°C i skupia się na scenariuszach łagodzenia skutków zmian klimatu, zakładając nieprzekraczanie bądź minimalne przekroczenie progu 1,5°C.

Autorzy raportu wyraźnie nawołują do radykalnego zmniejszenia emisji – globalne emisje CO2 muszą spaść o około 45% do 2030 roku (względem poziomu z 2010 roku) oraz do zera około roku 2050.

C. Cele redukcji emisji i zmiany systemowe przy ograniczeniu globalnego ocieplenia do 1,5°C

C1. Scenariusze zakładające ocieplenie o 1,5°C lub minimalne przekroczenie tego progu przewidują redukcję globalnych antropogenicznych emisji CO2 netto do roku 2030 o około 45% względem roku 2010 (rozstęp międzykwartylowy 40–60%) i osiągnięcie poziomu zero netto około 2050 roku (rozstęp międzykwartylowy 2045–2055). Ograniczenie globalnego ocieplenia do 2°C w większości scenariuszy zakłada zmniejszenie emisji CO2 o 20% do 2030 roku (rozstęp międzykwartylowy 10–30%) i ich spadek do poziomu zero netto do roku 2075 (rozstęp międzykwartylowy 2065–2080). Emisje pozostałych gazów cieplarnianych zarówno w scenariuszach 1,5°C, jak i 2°C wykazują znaczący spadek o zbliżonych wartościach (wysokie przekonanie). (rysunek SPM.3a) {2.1, 2.3, tabela 2.4}

Jakie działania według IPCC należy podjąć, aby tak ograniczyć emisje? Szybsze i bardziej wszechstronne odejście od paliw kopalnych, szybszą elektryfikację, zmniejszenie zapotrzebowania na energię, zmiany w modelach konsumpcji i wzorcach żywieniowych oraz ochronę i przywracanie naturalnych ekosystemów.

Koniec paliw kopalnych

W kontekście niemieckim należy podkreślić, że każdy scenariusz łagodzenia skutków ocieplenia o 1,5°C zakłada, że spośród wszystkich kopalnych źródeł energii najbardziej zredukować trzeba zużycie węgla. W 2030 roku udział węgla w energii pierwotnej musi spaść o 60-80%, a w 2050 - całkowicie zniknąć ze światowego (!) rynku energii:

C2.2. W modelowych scenariuszach zakładających ocieplenie o 1,5°C lub minimalne przekroczenie tego progu wykorzystanie technologii CCS sprawia, że udział gazu w globalnym rynku energii elektrycznej wynosi około 8% (rozstęp międzykwartylowy 3–11%) w 2050 roku, podczas gdy udział węgla – we wszystkich scenariuszach – wykazuje ostry spadek i osiąga poziom bliski 0% (0–2%) (wysokie przekonanie). Polityczne, gospodarcze, społeczne i techniczne możliwości wykorzystania energii słonecznej i wiatrowej oraz technologii magazynowania energii elektrycznej na przestrzeni ostatnich kilku lat znacząco się poprawiły - pomimo licznych wyzwań i różnic w uwarunkowaniach krajowych (wysokie przekonanie). Trend ten sygnalizuje potencjalną zmianę systemową w produkcji energii. (rysunek SPM.3b) {2.4.1, 2.4.2, rysunek 2.1, tabela 2.6, tabela 2.7, sekcja przekrojowa 6 w rozdziale 3, 4.2.1, 4.3.1, 4.3.3, 4.5.2}

W przypadku bogatych krajów uprzemysłowionych, emitujących najwięcej zanieczyszczeń i historycznie odpowiedzialnych za zmiany klimatyczne (z Niemcami na jednym z czołowych miejsc), oznacza to jedno – natychmiastowe odejście od węgla jest konieczne!

Radykalne obniżenie poziomu emisji i transformacja systemowa jest konieczna nie tylko w przypadku energetyki, ale również w przemyśle, transporcie, infrastrukturze, w sektorze  budowlanym  i w sposobie użytkowania gruntów. IPCC wskazuje, że choć zmiany systemowe stanowią ogromne wyzwania, to są możliwe:

C2. Scenariusze zakładające ocieplenie na poziomie 1,5°C lub minimalne przekroczenie tego poziomu wiążą się z natychmiastową i szeroko zakrojoną transformacją systemów energetycznych, użytkowania gruntów, miejskich i infrastrukturalnych (w tym transportowych i budowlanych), a także przemysłowych (wysokie przekonanie). Konieczne do przeprowadzenia transformacje systemowe nie znajdują precedensu pod względem skali tych przedsięwzięć, jednakże pod względem tempa zmian – już tak. Transformacja zakłada znaczące zmniejszenie emisji we wszystkich sektorach, szeroki wachlarz działań łagodzących skutki zmian klimatu i znaczne zwiększanie nakładów inwestycyjnych na te działania (średnie przekonanie). {2.3, 2.4, 2.5, 4.2, 4.3, 4.4, 4.5}

Nie dla technologii geoinżynieryjnych

Raport jest zaskakująco krytyczny wobec technologii geoinżynieryjnych. W krótkim akapicie poświęconym zarządzaniu promieniowaniem słonecznym (SRM) technologia ta oceniona została jako ryzykowna i niepoparta wynikami oraz kontrowersyjna pod względem współpracy międzynarodowej, standardów etycznych i wpływu na zrównoważony rozwój:

C1.4. Działania związane z zarządzaniem promieniowaniem słonecznym (SRM) nie szostały ujęte w żadnym z poddanych ocenie scenariuszy. I choć niektóre rozwiązania z zakresu SRM teoretycznie mogą być skutecznym sposobem na obniżenie poziomu przekroczenia granicy 1,5°C, to wciąż zbyt wiele jest wokół nich niewiadomych, luk w wiedzy, istotnych zagrożeń, a także instytucjonalnych i społecznych ograniczeń we wdrażaniu technologii pod kątem zarządzania, etyki i wpływu na zrównoważony rozwój. Ponadto wspomniane technologie nie redukują zakwaszania wód oceanów (średnie przekonanie). {4.3.8, sekcja przekrojowa 10 w rozdziale 4}

Technologie usuwania dwutlenku węgla (CDR), takie jak bioenergia powiązana z wychwytywaniem i składowaniem dwutlenku węgla (BECCS), również przedstawione są w raporcie w negatywnym świetle. Stwierdzono, że – biorąc pod uwagę skalę działań w większości scenariuszy zakładających przekroczenie progu 1,5°C – ich wykorzystanie nie będzie możliwe. Technologie CDR, ujęte przede wszystkim w scenariuszach ocieplenia o 1,5°C, to BECCS i zalesianie na dużą skalę (zazwyczaj monokulturowymi plantacjami drzew). IPCC zaznacza, że oba rozwiązania są niezwykle ryzykowne i niekorzystnie wpłyną na ekosystemy, bioróżnorodność i bezpieczeństwo żywnościowe, ponieważ do ich zastosowania niezbędne są astronomiczne obszary gruntów oraz wody, energii i innych zasobów.

C3.4. Większość obecnych i potencjalnych działań CDR – zastosowanych na dużą skalę – znacząco wpłyną na ziemię, energię, wodę i składniki odżywcze (wysokie przekonanie). Zalesianie i bioenergia mogą konkurować z innymi sposobami wykorzystania gruntów i tym samym znacząco wpływać na systemy rolne i żywnościowe, bioróżnorodność oraz inne usługi ekosystemów (wysokie przekonanie). Konieczne jest efektywne zarządzanie technologiami, tak aby ograniczyć ich negatywne skutki i zapewnić trwałość pochłaniania dwutlenku węgla przez zbiorniki lądowe, geologiczne i oceaniczne (wysokie przekonanie). Wykonalność i trwałość rozwiązań CDR wzrasta w przypadku stosowania szeregu różnych działań na mniejszą skalę niż w przypadku korzystania z pojedynczego rozwiązania na bardzo dużą skalę (wysokie przekonanie). (rysunek SPM.3b). {2.3.4, 2.4.4, 2.5.3, 2.6, 3.6.2, 4.3.2, 4.3.7, 4.5.2, 5.4.1, 5.4.2; sekcje przekrojowe 7 i 8 w rozdziale 3, tabela 4.11, tabela 5.3, tabela 5.3}

Wyrażana przez IPCC nadzieja, że „kompleksowe podejście” do technologii CDR zniweluje ich indywidualne ryzyko i niekorzystny wpływ na środowisko, jest bezzasadna i niezrozumiała. Po pierwsze, skala poszczególnych technologii stosowanych w ramach „kompleksowego podejścia” mimo wszystko byłaby gigantyczna, a po drugie – i jest to zawarte w raporcie – wiele z proponowanych technologii CDR wymaga rozległych obszarów gruntów oraz ogromnych zasobów energii i wody. Zagrożenia i niekorzystny wpływ na lokalne społeczności, prawa człowieka i prawa gruntowe oraz naturalne ekosystemy i bioróżnorodność skumulowałyby się i przybrały niszczycielskie rozmiary niezależnie od tego, czy wybrano by „kompleksowe podejście”, czy też nie.

Ponadto raport wskazuje, że również z punktu widzenia systemu klimatycznego skuteczność stosowanych na dużą skalę technologii CDR czy „ujemnych emisji” bynajmniej nie jest dowiedziona:

C3.3. Scenariusze, które zakładają przekroczenie granicy 1,5°C, bazują na zastosowaniu technologii CDR pochłaniających nadmiarowe emisje CO2, tak aby powrócić do granicy 1,5°C do 2100 roku, przy czym wyższy poziom przekroczeń wymagałby zastosowania CDR na większą skalę (rysunek SPM.3b) (wysokie przekonanie). Możliwość powrotu do poziomu ocieplenia poniżej 1,5°C ograniczona byłaby tempem i skalą wprowadzania technologii CDR oraz ich akceptacją społeczną. Nasze zrozumienie obiegu węgla i systemu klimatycznego pod kątem skuteczności emisji ujemnych netto w ograniczaniu temperatur po osiągnięciu ich wartości maksymalnej jest wciąż niewystarczające (wysokie przekonanie). {2.2, 2.3.4, 2.3.5, 2.6, 4.3.7, 4.5.2, tabela 4.11}

W istocie to niezbyt zasadnicze zdanie znacząco pomniejsza wagę przesłania, jakie niesie raport. Absolutnie nie wiadomo, czy hipotetyczna koncepcja „emisji ujemnych ” może sprostać pokładanym w niej nadziejom tym bardziej, że technologie usuwające dwutlenek węgla z atmosfery nie są rozwijane ani wdrażane na dużą skalę ze względu na powiązane zagrożenia społeczne i środowiskowe.

Bliżej tej kwestii przyjrzy się Szósty Raport IPCC (AR6, przewidywana data publikacji 2020/21). Obecnie wiedza o tym, jak  gloalny obieg węgla zareaguje na usuwanie CO2 z atmosfery, jest mocno ograniczona. Z dotychczasowych badań wynika jednak, że może to być bardziej skomplikowanie, niż pierwotnie zakładano. Przede wszystkim należy pamiętać, że klimat to dynamiczny system i nie zawsze reaguje w sposób linearny. Innymi słowy – nawet jeżeli ograniczenie stężenia CO2 będzie kiedyś możliwe (w scenariuszu przekroczenia progu 1,5°C), to pozostałe parametry klimatu, chociażby temperatura globalna, niekoniecznie zachowają się tak samo. Ponadto punkty krytyczne osiągnięte przy wzroście temperatur ponad dopuszczalną granicę, a także uruchomione sprzężenia zwrotne, będą wtedy już nie do zatrzymania.

Sektor użytkowania gruntów – naturalne ekosystemy czy BECCS?

W przeciwieństwie do wysoce niepewnych działań geoinżynieryjnych, takich jak BECCS, ochrona i przywracanie naturalnych ekosystemów – przede wszystkim lasów, ale również innych ekosystemów lądowych i morskich – pozwala na sekwestrację dwutlenku węgla w bezpieczny i zrównoważony sposób. Raport ocenia takie działania bardzo pozytywnie ze względu na ich korzyści dla bioróżnorodności, jakości gleby i lokalnego bezpieczeństwa żywnościowego:

C3.5. Niektóre działania CDR powiązane z sektorem AFOLU (rolnictwo, leśnictwo i inne formy użytkowania gruntów), takie jak przywracanie naturalnych ekosystemów i sekwestracja dwutlenku węgla w glebie, mogą przynieść dodatkowe korzyści, na przykład wzrost bioróżnorodności i jakości gleb czy zwiększenie lokalnego bezpieczeństwa żywnościowego. Zastosowanie ich na dużą skalę wymagałoby systemów zarządzania umożliwiających zrównoważone gospodarowanie gruntami tak, aby chronić glebę jako magazyn węgla oraz inne zachowywać funkcje ekosystemów (średnie przekonanie). (rysunek SPM.4) {2.3.3, 2.3.4, 2.4.2, 2.4.4, 3.6.2, 5.4.1, sekcja przekrojowa 3 w rozdziale 1 oraz sekcja przekrojowa 7 w rozdziale 3, 4.3.2, 4.3.7, 4.4.1, 4.5.2, tabela 2.4}

IPCC nie skupia się w pierwszej linii na społeczno-gospodarczej i społeczno-ekologicznej perspektywie, w tym na rozwiązaniach klimatycznych opartych na ekosystemach. Z tego względu panel nie był do tej pory w stanie dokonać użytecznego rozróżnienia pomiędzy propozycjami z zakresu geoinżynierii, takimi jak BECCS czy zalesianie, a ochroną i ekologicznym przywracaniem naturalnych ekosystemów. IPCC zbiorczo określa wszystkie sposoby eliminowania CO2 wspólnym mianem usuwania dwutlenku węgla (CDR).

W zintegrowanych modelach oceny (IAM) – które odgrywają decydującą rolę w raportach IPCC – znacznie łatwiej jest modelować monokulturowe plantacje drzew czy bioenergię niż złożone i bioróżnorodne ekosystemy. W związku z tym sposób, w jaki IPCC ukazuje sektor użytkowania gruntów wymaga poważnych modyfikacji. Można mieć jednak nadzieję, że zapowiadany Raport specjalny na temat gruntów (drugi z serii trzech raportów specjalnych w AR6) będzie wyrazem pewnych działań podjętych w tym kierunku i dostarczy bardziej złożonej i pogłębionej oceny rozwiązań klimatycznych w sektorze użytkowania gruntów.

W tym kontekście istotny jest zarówno potencjał zmniejszania emisji z rolnictwa przy przejściu na alternatywne sposoby produkcji rolnej (czyli agroekologia w miejsce „intensyfikacji”), jak i potencjał naturalnych ekosystemów do wychwytywania CO2 w sposób bardziej stabilny i zrównoważony pod kątem społecznym i środowiskowym niż monokulturowe plantacje drzew czy składowanie geologiczne.

W kontekście powyższego mamy niezwykłą przyjemność ogłosić, że w przyszłym tygodniu The Climate Land Ambition & Rights Alliance (CLARA), sojusz tworzony przez grupy społeczeństwa obywatelskiego, organizacje społeczne, grupy religijne i niezależnych badaczy (Fundacja im. Heinricha Bölla również jest jego członkiem), który kładzie szczególny nacisk na prawa człowieka i prawa gruntowe, zwłaszcza w odniesieniu do ludności rdzennej i społeczności lokalnych, naturalnych ekosystemów, rolnictwa ekologicznego i suwerenności żywnościowej – opublikuje przełomowy raport dotyczący opartych na prawach i ekosystemach strategii w sektorze użytkowania gruntów. W przyszłym tygodniu z pewnością odniesiemy się do tego ważnego sprawozdania.

Radykalny realizm w IPCC?

Zaskakująco odważny jest również stosowany przez IPCC dyskurs dotyczący kwestii sprawiedliwości społecznej i równości – raport wymienia sprawiedliwość społeczną i zmniejszanie nierówności jako kluczowe filary odpornej na zmiany klimatu (i sprawiedliwej klimatycznie!) przyszłości. Raport podkreśla również znaczenie wiedzy lokalnej rdzennych kultur:

D6. Zrównoważony rozwój wspiera, a często także umożliwia, fundamentalne zmiany społeczne i systemowe, które pomagają ograniczyć globalne ocieplenie do 1,5°C. Transformacje te pozwalają na poszukiwanie odpornych na zmiany klimatu ścieżek rozwoju – w oparciu o zaawansowane środki adaptacyjne i działania łagodzące skutki zmian klimatu w połączeniu z eliminacją ubóstwa i dążeniem do zmniejszenia nierówności (wysokie przekonanie). {sekcja 1.1, 1.4.3, rysunek 5.1, 5.5.3, sekcja 5.3}

D6.1. Sprawiedliwość społeczna i równość to kluczowe aspekty odpornych na zmiany klimatu ścieżek rozwoju, których celem jest ograniczenie wzrostu temperatur do 1,5°C. Pozwalają one stawić czoła wyzwaniom i nieuniknionym kompromisom, poszerzają możliwości i zapraszają kraje i społeczności do dyskusji o różnych scenariuszach, wizjach i wartościach, bez pogarszania sytuacji ubogich i mniej uprzywilejowanych (wysokie przekonanie). {5.5.2, 5.5.3, sekcja 5.3, rysunek 5.1, rysunek 5.6, sekcje przekrojowa 12 i 13 w rozdziale 5}

Co ciekawe, raport zajmuje zdecydowane stanowisko w sprawie polityki redystrybucji, która może zapobiec temu, by działania łagodzące skutki zmian klimatu utrwalały istniejące już nierówności (które, oprócz innych konsekwencji, prowadzą do głodu i niedożywienia, biedy i ubóstwa energetycznego) lub wręcz może całkowicie je wyeliminować:

D4.5. Polityka redystrybucji pomiędzy sektorami i populacjami, chroniąc biednych i mniej uprzywilejowanych, pomogłaby znaleźć kompromisowe rozwiązania dla wielu celów zrównoważonego rozwoju, w szczególności tych dotyczących głodu, ubóstwa i dostępu do energii. Inwestycje w takie uzupełniające strategie polityczne stanowiłyby zaledwie ułamek całości inwestycji w działania łagodzące skutki zmiany klimatu w scenariuszach 1,5°C (wysokie przekonanie). {2.4.3, 5.4.2, rysunek 5.5}

Możemy podejrzewać, że w szeregi IPCC zawitał radykalny realizm – raport kieruje uwagę na scenariusze łagodzenia skutków zmian klimatu, które ograniczają globalne zapotrzebowanie na energię i zużycie zasobów i materiałów oraz przewidują zmiany we wzorcach żywieniowych i konsumpcji żywności. Zdaniem IPCC scenariusze te wykazują silne synergie ze zrównoważonym rozwojem i osiąganiem celów zrównoważonego rozwoju, a także ograniczają konieczność stosowania wysoce ryzykownych i niepewnych technologii CDR.

D4.2. W przypadku scenariuszy ocieplenia o 1,5°C, przewidujących niskie zapotrzebowanie na energię (przykładowo P1 na rysunkach SPM.3a i SPM.3b), niski poziom zużycia materiałów oraz niski stopień konsumpcji żywności, której produkcji towarzyszy znaczna emisja gazów cieplarnianych, synergie są najbardziej wyraźne, a konieczność godzenia się na kompromisy dotyczące zrównoważonego rozwoju i celów zrównoważonego rozwoju jest najmniejsza (wysokie przekonanie). Takie podejście ograniczyłoby zależność od technologii CDR. W modelowych scenariuszach zrównoważony rozwój, walka z ubóstwem i zmniejszanie nierówności mogą wspomóc ograniczanie ocieplenia do 1,5°C (wysokie przekonanie). (rysunek SPM.3b, rysunek SPM.4) {2.4.3, 2.5.1, 2.5.3, rysunek 2.4, rysunek 2.28, 5.4.1, 5.4.2, rysunek 5.4}

Mimo, że negocjacje w ostatniej chwili niemal spełzły na niczym, gdyż kilka krajów eksportujących ropę naftową czyniło wszystko, co w ich mocy, by kwestia indywidualnych zobowiązań krajowych (INDC) określanych w ramach UNFCCC oraz porozumienia paryskiego (!) w ogóle nie została poruszona, w ostatecznym rozrachunku raport przynosi dobre, sięgające w przyszłość rezultaty.

Przesłanie polityczne IPCC zawiera dokładnie to, co świat musi usłyszeć: ograniczenie globalnego ocieplenia do 1,5°C jest możliwe, a powstrzymanie skutków kryzysu klimatycznego – konieczne. Cel 1,5°C zastąpił wcześniejszą granicę wyznaczoną na poziomie 2°C. Ograniczenie globalnego ocieplenia do wspomnianego 1,5°C wymaga jednak natychmiastowych i energicznych działań w obronie klimatu oraz znacznej redukcji emisji. By to osiągnąć, należy szybko i skutecznie zmniejszyć zużycie paliw kopalnych, zwiększyć skalę zastosowania energii odnawialnej, zmodyfikować wzorce produkcji i konsumpcji, a także chronić i – ostrożnie, choć na dużą skalę – odbudowywać nasze naturalne ekosystemy.