Zielone idee dla przyszłości Europy. Priorytety po pandemii Covid-19

Niemiecka prezydencja w Radzie Unii Europejskiej, rozpoczęta 1 lipca 2020 roku, stoi w obliczu poważnych wyzwań związanych ze skutkami pandemii Covid-19. Biorąc pod uwagę dynamicznie zmieniające się warunki i okoliczności, rosnącą niepewność i nieprzewidywalność, musimy zastanowić się, jak Unia powinna odpowiadać na  wyzwania przyszłości. Pandemia doprowadziła do poważnych trudności gospodarczych, społecznych i politycznych zarówno wewnątrz UE, jak i poza nią. Według wszelkich przewidywań, w nadchodzących latach kryzys będzie się jeszcze pogłębiał. Z tego powodu  konieczna jest solidarność i współpraca państw członkowskich, wspólne wypracowanie rozwiązań w polityce europejskiej. Jednocześnie Unia powinna w sposób zdecydowany udzielać pomocy i wsparcia państwom poza jej granicami.

Głównym zadaniem niemieckiej prezydencji w Radzie UE będą negocjacje dotyczące budżetu UE na lata 2021–27 (wieloletnie ramy finansowe - WRF) oraz wypracowanie nowego instrumentu na rzecz odbudowy „Nowa Generacja UE” (Next Generation EU). Główną rolą niemieckiego rządu będzie przejęcie uczciwej mediacji podczas negocjacji.  Jednocześnie strona niemiecka musi pokazać determinację i gotowość do obrony ambitnych celów dotyczących demokracji, praworządności oraz działań na rzecz klimatu.

1. Europejska odpowiedź na obecny kryzys – solidarność i szybka transformacja

• Kluczową kwestią jest zgodna i zdecydowana odpowiedź Europy na obecny kryzys. Podstawą podejmowanych działań powinna być zasada solidarności, a ich celem zrównoważona transformacja europejskich gospodarek i społeczeństw.
• Proponowany przez Komisję Europejską plan odbudowy jest krokiem we właściwym kierunku. Podobnie wspólny system pożyczkowy UE, na który zgodzili się w lipcu 2020 roku szefowie państw i rządów. To doniosłe i pozytywne wydarzenie w historii Unii. Jednak negocjacje między liderami UE doprowadziły także do nieakceptowalnych cięć budżetowych w nowych WRF, zwłaszcza w obszarach o kluczowym znaczeniu dla naszej przyszłości, takich jak klimat, opieka zdrowotna, czy badania i innowacje. W nadchodzących miesiącach jednym z ważniejszych zadań będzie walka o bardziej ambitny kształt WRF.

• Dzięki proaktywnej polityce pieniężnej Europejskiego Banku Centralnego (EBC) udało się zapobiec części negatywnych skutków pandemii. Działania EBC odegrały ważną rolę w czasie kryzysu i pozwoliły uniknąć krachu finansowego. Nie zmienia to jednak faktu, że polityka EBC wspiera wadliwy system finansowy, który jeszcze przed pandemią wymagał dogłębnej reformy. Potrzebujemy dyskusji o przyszłości polityki pieniężnej i fiskalnej UE oraz o nadaniu EBC uprawnień do jej kształtowania.

2. Dostosowanie polityk i inwestycji do celów Europejskiego Zielonego Ładu jako podstawy odbudowy po kryzysie

• W obliczu kryzysu klimatycznego UE musi działać natychmiastowo. Zamiast koncentrować się na mniej kwestionowanym celu neutralności klimatycznej do roku 2050, Unia powinna poświęcić więcej uwagi zakończeniu negocjacji wokół prawa klimatycznego do końca 2020 r. oraz zwiększeniu celu redukcji emisji o 65% do roku 2030, by osiągnąć cele zadeklarowane w porozumieniu Paryskim.
• Strategie na rzecz bioróżnorodności i „Od pola do stołu” także zasługują na szczególną uwagę. Bez postępu w tych obszarach niemożliwe będzie zrealizowanie celów klimatycznych. Wydatki na wspólną politykę rolną stanowią ogromną część budżetu UE, dlatego tak istotne jest odpowiednie wykorzystanie tych sum. Konieczne jest odejście od rozdzielania funduszy w zależności od wielkości gospodarstwa na rzecz wynagradzania usług ekosystemowych oraz inwestowania w struktury regionalne wzmacniające środowisko, społeczności i gospodarkę na poziomie lokalnym. Budżet UE musi w większym stopniu uwzględniać te priorytety, ustanawiając minimalny cel wydatkowy na ochronę bioróżnorodności. W konkluzjach Rady Europejskiej na temat nowych WRF i instrumentów na rzecz odbudowy pojawiają się cele wydatkowe na ochronę klimatu, Rada nie wspomina jednak o docelowych wydatkach na bioróżnorodność.
• Wobec następstw kryzysu inwestycje powinny być skierowane do sektorów gospodarki przynoszących korzyści zarówno dla środowiska, jak i dla rynków pracy. Te obszary to: gospodarka o obiegu zamkniętym, rolnictwo ekologiczne, branża rowerowa i transport publiczny. Należy podkreślić, że programy skierowane do sektora transportu mają szczególne znaczenie w walce z kryzysem klimatycznym. Dalsze wsparcie finansowe dla sektora paliw kopalnych niesie ze sobą ryzyko niebezpiecznego i kosztownego uzależnienia od tych surowców.
• W działaniach własnych UE musi skoncentrować się na wypracowaniu mechanizmów, które pozwolą osiągnąć cele Europejskiego Zielonego Ładu. Powinniśmy przykładowo zastanowić się nad rozwiązaniem problemu, jakim są odpady z tworzyw sztucznych, których nie można poddać recyklingowi. W rozważaniach tych zawsze należy uwzględniać kwestie równości, sprawiedliwości oraz dostępności.
• Przy podziale środków z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji  powinno się uwzględniać ambicje klimatyczne poszczególnych państw członkowskich.
• Wszelkie wydatki w ramach WRF i funduszu odbudowy muszą być oceniane pod kątem równości płci przy korzystaniu z nich.   
• Cyfryzacja, jako jeden z priorytetów Komisji Europejskiej, musi również wspierać cele Europejskiego Zielonego Ładu, koordynując i wspomagając łączenie sektorów konsumujących i produkujących energię, a także przyspieszając dekarbonizację przemysłu, transportu, energetyki, rolnictwa oraz innych sektorów gospodarki.

3. Wzmocnienie UE jako gwaranta praw człowieka, demokracji i sprawiedliwości. Ustanowienie wiążących standardów praworządności i aktywności obywatelskiej

• Kryzys Covid-19 pokazał słabości systemów demokratycznych. Z tego powodu musimy aktywnie bronić niezależności sądownictwa, wolności mediów i społeczeństwa obywatelskiego, jak również praw podstawowych obywateli UE.
• Wprowadzenie skuteczniejszych mechanizmów zwalczania naruszeń praworządności, czy praw człowieka jest konieczne, aby przeciwdziałać osłabianiu demokratycznych standardów.
• W lipcu 2020 pod presją rządów Polski i Węgier Komisja Europejska rozluźniła zaproponowany mechanizm połączenia rozdziału środków finansowych z przestrzeganiem praworządności. Jest to nieakceptowalne. Zadanie o kluczowym znaczeniu w nadchodzących miesiącach to walka o umieszczenie skutecznego mechanizmu uwzględniania praworządności we WRF.
• Negocjacje w sprawie przyszłych stosunków UE z Wielką Brytanią muszą zostać zakończone do końca roku 2020. Coraz ważniejsze staje się, by Unia w tych rozmowach opowiedziała się jasno za podstawowymi europejskimi zasadami i prawami. Chcemy uzyskać wszechstronne porozumienie. Musimy być jednak przygotowani na wszystkie możliwe scenariusze.
• UE musi czynnie wzmacniać siły demokratyczne w krajach sąsiadujących oraz podtrzymać swoje zaangażowanie w proces integracji Bałkanów Zachodnich. Jest to kluczowa kwestia dla wspólnej polityki zagranicznej oraz dla bezpieczeństwa UE.
• W obszarze polityki cyfrowej UE musi zabiegać o skuteczne dochodzenie roszczeń prawnych oraz o przejrzystość platform cyfrowych, by rozwiązać problem  nielegalnych treści w Internecie. Systemy rekomendacji algorytmicznych powinny być poddawane kontroli. To pomoże ograniczyć   rozpowszechnianie fałszywych informacji w sieciach społecznościowych. Niezwykle ważna w kontekście polityki cyfrowej jest także demokratyczna kontrola sztucznej inteligencji oraz ustalenie jasnych kryteriów jej legalności. Pozwoli to zapobiegać nadużyciom praw podstawowych obywateli.
• Dziś, bardziej niż kiedykolwiek, potrzebujemy debaty na temat przyszłości UE. Powinniśmy wykorzystać obecny moment do rozpoczęcia dialogu. Zaplanowana na 2020 Konferencja na temat Przyszłości Europy stwarza do tego idealne forum.

4. Unia jako silny, demokratyczny oraz kierujący się wartościami aktor na arenie międzynarodowej

• W czasach zmiany globalnego porządku niezwykle istotne jest aby UE wykorzystywała swoją pozycję do wyznaczania międzynarodowych standardów m.in. w obszarach polityki środowiskowej i cyfrowej.
• W przyszłych stosunkach z Chinami, UE musi wytyczyć jasne granice i zasady współpracy. Niemcy powinny wzmocnić w tym zakresie swoją współpracę z innymi członkami Unii, harmonizując swoją politykę wobec Chin z podejściem innych europejskich państw. 
• Wzywamy niemiecką prezydencję Rady Europejskiej do opowiedzenia się za równym partnerstwem UE i Afryki w negocjacjach po wygaśnięciu Umowy z Kotonu oraz wielostronnej strategii UE dla Afryki.
• Kryzys polityki migracyjnej UE pokazał, że należy podjąć większe wysiłki w celu stworzenia solidnego systemu azylowego stawiającego na pierwszym miejscu godność człowieka. System ten powinien także usprawniać zarządzanie przepływem imigrantów i imigrantek  w ramach planowanej reformy europejskiej polityki azylowej i migracyjnej. W ramach wspólnej polityki migracyjnej powinniśmy wspierać i zachęcać regiony, miasta, władze lokalne oraz społeczeństwo obywatelskie do zaangażowania w działania ratunkowe (SAR) oraz wzięcia odpowiedzialności za relokację uchodźców między regionami na terytorium Unii Europejskiej oraz między krajami sąsiednimi.
• UE ma do odegrania ważną rolę na Bliskim Wschodzie. Potrzebne jest wypracowanie kompleksowej i spójnej strategii politycznej wobec krajów regionu, uwzględniającej kwestie praw człowieka oraz innych praw podstawowych. UE musi wykorzystać swoje wpływy dyplomatyczne i polityczne oraz reputację „neutralnego” aktora politycznego do prowadzenia mediacji w przypadkach konfliktów w regionie.
• W kontekście negocjowanych obecnie umów handlowych UE musi zobowiązać się do tego, by jej polityka handlowa nie stała w sprzeczności z celami ochrony klimatu oraz środowiska. Powstający obecnie projekt ustawy o łańcuchu dostaw musi brać pod uwagę odpowiedzialność przedsiębiorstw za przestrzeganie przepisów dotyczących ochrony środowiska oraz praw podstawowych
• Wspieranie demokracji i praw człowieka jest ważną częścią pracy na rzecz odbudowy po pandemii. Istotną rolę   w tym kontekście odgrywa społeczeństwo obywatelskie, zarówno w systemach demokratycznych, jak i w systemach, w których prawa i wolności demokratyczne nie są w pełni respektowane czy są poważnie naruszane. Należy zatem wspierać podmioty społeczeństwa obywatelskiego, propagować aktywność obywatelską, a także podkreślać wagę praw człowieka we wszystkich działaniach zewnętrznych UE.

Polecamy lekturę wszystkich rozmów przeprowadzonych w związku z niemiecką prezydencją w Radzie UE.