Czy migracja i uchodźctwo jest tym samym?

Obraz jak kadr z filmu: na wielkiej przestrzeni błękitu mała kropka. Prawie niewidoczna. Musimy bardzo wytężyć wzrok, by zacząć rozróżniać kształty. To mały ponton na środku morza. A w nim ludzie. Nic o nich nie wiemy. Natychmiast w mediach pojawiają się newsy: migranci z Afryki, uchodźcy z Syrii, atakują Europę, nielegalni, terroryści… No tak. Albo w mediach cisza. Kim są Ci ludzie?

Abdul ucieka z Iraku. Jest gejem, boi się o swoje życie. Będzie ubiegał się o azyl. Fatima z córeczką to uciekinierka z Syrii, jej dom został zbombardowany i straciła wszystko. Said i jego żona Miriam pochodzą z Sudanu. W ich kraju szaleje susza, przez co nie mogą już tam żyć. Goa pochodzi z biednej rodziny w Egipcie i chciałby znaleźć lepszą pracę. Ma małe szanse na legalną wizę, bo o taką coraz trudniej. Chciałby uczciwie pracować.

Abdul, Fatima z córką, opuścili swoje domy w strachu, zostali do tego zmuszeni. Nie mieli wyboru. Są migrantami, ale szczególnym ich rodzajem. To uchodźcy. Ich ucieczka jest przymusowa, spowodowana konfliktami, wojną, łamaniem praw człowieka i prześladowaniami. Jeśli ich mała łódka dotrze do Europy, będą starali się ubiegać o azyl jako uchodźcy.

Goa, szukający lepszego życia, dobrej pracy, to migrant. W jego sytuacji różnica polega na tym, że sam zdecydował o migracji, o wyjeździe. Tak jak miliony ludzi przed nim i po nim. Tak jak Polacy wyjeżdżający do Anglii czy do Stanów.

Migracja, jako termin, stanowi swego rodzaju parasol. Mieszczą się w nim wszelkie rodzaje przemieszczania się ludzi lub grup ludzi. Rozpościera się on nad tymi, którzy wyjeżdżają z powodów ekonomicznych, zdrowotnych, po naukę, czy by szukać lepszego życia. A nawet nad tymi, którzy zmieniają miejsce zamieszkania powodowani ciekawością świata. Migranci to też ludzie zmieniający miejsce zamieszkania w obrębie jednego kraju. W tym szerokim pojęciu mieszczą się też uchodźcy. Wszystkie te osoby, które do ucieczki są zmuszone, z różnych powodów.

Nie powiedzieliśmy jednak jeszcze nic o Saidzie i jego żonie Miriam. Dlaczego? Można powiedzieć, że są oni migrantami klimatycznymi. Ich migracja jest w pewnym sensie dobrowolna, a w innym przymusowa: zmiany klimatyczne dotykają coraz większych obszarów na ziemi i stają się powodem przemieszczania się milionów ludzi. Czy moglibyśmy nazwać ich uchodźcami klimatycznymi? Jest to kwestia, która niewątpliwie będzie pojawiać się coraz częściej. W tej chwili nie mamy jeszcze prawnych rozwiązań, które umożliwiłyby nadawanie migracji klimatycznej tego samego statusu, co innym uchodźcom. Ale sądzę, że to tylko kwestia czasu.

Termin „uchodźca” został wyraźnie zdefiniowany w prawie międzynarodowym, które zapewnia uchodźcom ochronę. Uchodźcy to osoby przebywające poza swoim krajem pochodzenia z powodu obawy przed prześladowaniem, z powodu konfliktu, przemocy lub innych okoliczności poważnie zakłócających porządek publiczny, które – na skutek powyższego – wymagają „ochrony międzynarodowej”.

Jest bardzo ważne, by rozumieć różnicę pomiędzy migracją a uchodźstwem. Nie należy używać tych pojęć zamiennie, gdyż nie są one tym samym.

Czy, by uniknąć nieporozumień, można znaleźć inne słowo, które określiłoby zarówno uchodźców jak i migrantów? Wysoki Komisarz do Spraw Uchodźców organizacji ONZ sugeruje “określanie takich grup podróżujących, przemieszczających się razem osób terminem »uchodźcy i migranci«. To najlepszy sposób pozwalający na uznanie, że wszystkim przemieszczającym się ludziom przysługują prawa człowieka, które powinny być szanowane, chronione i wykonywane, a także, że uchodźcy i osoby ubiegające się o nadanie statusu uchodźcy maja szczególne potrzeby i prawa, objęte ochroną na podstawie przepisów prawa”.

(1) źródło: https://www.unhcr.org/pl/365-plwiadomosci2016uchodzca-czy-migrant-tlumaczymy-roznicei-wyjasniamy-ich-sens-html.html, dostęp z dn. 19.09.2020