Transformacja w kierunku neutralności klimatycznej nie może dokonać się jedynie poprzez technologię i mechanizmy rynkowe. Partycypacja obywateli i obywatelek oraz lokalnych społeczności ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia, by transformacja ta była skuteczna i sprawiedliwa oraz by każdy mógł cieszyć się jej korzyściami gospodarczymi, środowiskowymi i społecznymi. Społeczności energetyczne to model oparty na współpracy, który stanowi idealne narzędzie do bezpośredniego angażowania obywateli i obywatelek oraz lokalnych społeczności w instalacje OZE. Z racji tego, że społeczności energetyczne mogą wywoływać istotne skutki społeczne, odgrywają ważną rolę w społeczeństwie, która nie ogranicza się do wytwarzania czystej energii. Podajemy poniżej dziesięć przykładów korzyści gospodarczych, społecznych i środowiskowych, jakie przynoszą społeczności energetyczne!
1. Społeczności energetyczne zapewniają czystą energię wytwarzaną lokalnie
Poprzez realizowane przez siebie projekty społeczności energetyczne zmierzają przede wszystkim do zapewnienia swoim członkom i członkiniom dostępu do czystej i lokalnej energii. Wytwarzając własną energię, chronią ich także przed wahaniami cen na rynku energetycznym, co ma szczególne znaczenie w czasach kryzysu takich jak te, które mamy obecnie. Dla przykładu – w zeszłym roku ceny energii oferowane przez komercyjnych dostawców energii w Belgii były niezmiennie bardziej chwiejne i wyższe w porównaniu z cenami oferowanymi przez belgijską spółdzielnię energetyczną Ecopower.
Ponadto model energetyki społecznościowej eksponuje to, że energia jest dobrem wspólnym, do którego każdy powinien mieć dostęp. Uświadamia to członkom i członkiniom społeczności energetycznych, że mają prawo do dostępu do energii, ale też że spoczywa na nich odpowiedzialność za to, by traktować energię jako dobro deficytowe, co promuje oszczędzanie energii i optymalizacje energetyczne.
2. Społeczności energetyczne mobilizują lokalny kapitał
Umożliwiając obywatelom i obywatelkom oraz członkom i członkiniom lokalnej społeczności inwestowanie w projekty i usługi, społeczności energetyczne mobilizują lokalny kapitał. Na szczeblu europejskim szacuje się, że obywatele i obywatelki mogliby zmobilizować na cele transformacji energetycznej do 2030 roku ponad 200 mld euro.
Inwestowanie oszczędności w lokalne projekty w zakresie energii ze źródeł odnawialnych zmniejsza ponadto ilość gotówki trzymanej w bankach, co powstrzymuje instytucje finansowe przed dalszym finansowaniem z tych pieniędzy projektów energetycznych opartych na paliwach kopalnych, stanowiącym główną przyczynę obecnego kryzysu klimatycznego.
3. Społeczności energetyczne napędzają lokalny rozwój
Dzięki swoim projektom i aktywnościom społeczności energetyczne zwiększają konkurencyjność lokalnych przedsiębiorstw, wspierają kluczowe sektory, tworzą nowe biznesowe okazje i synergie oraz zachęcają do współpracy. Ponadto, wskutek realizowanych inwestycji, społeczności energetyczne tworzą nowe miejsca pracy w lokalnych społecznościach.
Badania naukowe pokazują, że projekty w zakresie społeczności energetycznych generują od 2 do 8 razy więcej lokalnych przychodów w porównaniu z projektem realizowanym przez podmiot zewnętrzny (jak pokazały przedsięwzięcia w zakresie energii słonecznej i wiatrowej). W przeciwieństwie do ogromnych inicjatyw sektora prywatnego, w ramach których wyprowadza się generowane zyski z lokalnej społeczności lub nawet z kraju (niezależnie od tego, gdzie inwestycja jest realizowana), społeczności energetyczne dystrybuują swoje zyski lokalnie. Nadwyżki trafiają zwykle do członków i członkiń lub są inwestowane w lokalne projekty w zależności od potrzeb danej społeczności.
4. Społeczności energetyczne przyczyniają się do ochrony środowiska
Społeczności energetyczne zwykle bardziej szanują środowisko w porównaniu z dużymi firmami prywatnymi, ponieważ realizują projekty na mniejszą skalę, które są dostosowane do lokalnych warunków i których skutki monitorują oraz oceniają sami obywatele i obywatelki. To w końcu sami mieszkańcy i mieszkanki decydują o tym, co dzieje się w ich własnym środowisku.
5. Społeczności energetyczne pomagają oszczędzać energię
Najczystsza forma energii to ta, która nie jest zużywana. Społeczności energetyczne informują i zwiększają świadomość w zakresie możliwości oszczędzania energii, a także promują wśród swoich członków i członkiń jej racjonalne zużywanie. Badania naukowe pokazują, że członkowie i członkinie społeczności energetycznych zużywają mniej energii w porównaniu z innymi konsumentami i konsumentkami. Ponadto społeczności energetyczne tworzą projekty i usługi z myślą o zwiększaniu efektywności energetycznej oraz przyczynianiu się do lepszego zarządzania energią dzięki innowacyjnym przedsięwzięciom i rozwiązaniom takim jak mobilność oparta na współdzieleniu, reagowanie na zapotrzebowanie oraz magazynowanie energii.
6. Społeczności energetyczne zwalczają kryzys związany ze stanem środowiska
Opracowując projekty w zakresie odnawialnych źródeł energii, promując efektywne wykorzystywanie zasobów, proponując holistyczne działania na rzecz bardziej zrównoważonego stylu życia (niskoemisyjna mobilność, praktyki związane ze stosowaniem zasady „zero odpadów” itd.) oraz organizując kampanie informacyjne i edukacyjne, społeczności energetyczne stają się szkołami edukującymi w zakresie zrównoważonego rozwoju i pomagają budować system, który jest potrzebny, by powstrzymać kryzys klimatyczny. Energetyka społecznościowa pozwala obywatelom i obywatelkom wziąć sprawy w swoje ręce oraz wspólnie podjąć działania zmierzające do walki ze zmianą klimatu.
7. Społeczności energetyczne walczą z ubóstwem energetycznym
W ramach wielu projektów energetycznych, które są w rękach lokalnej społeczności, wspiera się miejscowe gospodarstwa domowe, które popadły w ubóstwo energetyczne. Na przykład kiedy trzęsienie ziemi nawiedziło Kretę w 2021 r., spółdzielnia energetyczna Minoan postanowiła pokryć zapotrzebowanie na energię elektryczną 50 rodzin, które ucierpiały wskutek tej klęski żywiołowej.
Społeczności energetyczne stanowią naturalną część lokalnej społeczności, przez co są w stanie zidentyfikować konsumentów i konsumentki w trudnej sytuacji (często pomijanych przez programy instytucjonalne) oraz stworzyć dla nich odpowiednie rozwiązania. Kiedy lokalne projekty, usługi i działania na szczeblu gminnym są opracowywane we współpracy ze społecznościami energetycznymi, ich skutki mają zwykle szerszy zakres.
8. Społeczności energetyczne przyczyniają się do akceptacji społecznej odnawialnych źródeł energii
Społeczności energetyczne promują planowanie partycypacyjne oraz dają sąsiadom i sąsiadkom okazję do wzięcia udziału w inwestycji w nowe projekty w zakresie czystej energii oraz cieszenia się związanymi z nimi korzyściami. Zaangażowanie sąsiadów i sąsiadek w pierwsze kroki na drodze do realizacji projektu istotnie zwiększa akceptację dla odnawialnych źródeł energii wśród lokalnej społeczności. Niedawny sondaż przeprowadzony w dziesięciu państwach europejskich pokazuje, że akceptacja społeczna dla odnawialnych źródeł energii istotnie wzrasta dzięki tworzeniu społeczności energetycznych, co wynika z czynników takich jak tworzenie lokalnych miejsc pracy oraz obniżenie cen energii.
9. Społeczności energetyczne zwiększają spójność społeczną
Partycypacja i aktywność w ramach społeczności energetycznych wydają się zwiększać spójność społeczną, ponieważ sprzyjają lepszym kontaktom i dialogowi pomiędzy ich członkami i członkiniami, którzy współpracują i rozwijają wspólną tożsamość, co pomaga wzbudzić lojalność i zaufanie w ramach społeczności. Poprzez procesy partycypacyjne znajdują także wspólne rozwiązania problemów, których mogliby nie umieć rozwiązać w pojedynkę.
Ponadto projekty w zakresie społeczności energetycznych angażują szerokie grono poprzez informowanie obywateli i obywatelek oraz zapraszanie ich do wzięcia udziału w planowaniu przedsięwzięć dotyczących wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych oraz oszczędzania energii. Lokalni mieszkańcy i mieszkanki korzystają także z inicjatyw finansowanych przez społeczności energetyczne. Niektóre z nich sfinansowały na przykład budowę lokalnej zrównoważonej sali koncertowej, podczas gdy inne stworzyły punkt ładowania rowerów z napędem elektrycznym.
10. Społeczności energetyczne wzmacniają demokrację
Społeczności energetyczne to szkoły demokracji, ponieważ obowiązujący w nich model zarządzania zaznajamia obywateli i obywatelki z partycypacyjnymi procesami decyzyjnymi. Kiedy członkowie i członkinie uczestniczą w działalności społeczności energetycznej, zdobywają wiedzę i rozwijają umiejętności, które mogą stosować w innych dziedzinach aktywności oraz w interakcjach w innych obszarach życia. Instytucje i lokalne przedsiębiorstwa, które współpracują bezpośrednio lub pośrednio ze społecznościami energetycznymi, również doświadczają pozytywnych skutków. Wreszcie, poprzez przyjęcie zasad równej partycypacji, społeczności energetyczne przeciwdziałają także negatywnym skutkom różnic związanych z wiekiem, płcią itd.
Więcej korzyci społecznych związanych ze społecznościami energetycznymi
Opisane wyżej korzyści to jedynie niektóre z wielu korzyści społecznych, jakie przynoszą projekty w zakresie tworzenia społeczności energetycznych. Greckie biuro Fundacji im. Heinricha Bölla i spółdzielnia energetyczna ELECTRA opublikowały sprawozdanie, w którym przeanalizowano skutki społeczne społeczności energetycznych w Grecji. W ramach tego projektu badawczego zidentyfikowano ponad 20 korzyści i wyeksponowano najlepsze greckie praktyki w tym zakresie.
Ten artykuł ukazał się pierwotnie na stronie: gr.boell.org