Nowa publikacja rzuca światło na rozwój społeczności energetycznych w Europie Środkowo-Wschodniej i na Bałkanach, pokazując, jak komunistyczna przeszłość wpłynęła na aktualną sytuację tych inicjatyw. Mimo że kraje regionu dostosowują się do unijnych dyrektyw, wciąż brakuje odpowiednich przepisów, które w pełni wspierałyby społeczności energetyczne.
W poniedziałek 31 marca odbyła się premiera raportu „Energy Communities and the Legacy of Post-Socialism” przygotowanego przez Fundację im. Heinricha Bölla w Warszawie i organizację CoopTech Hub.
Nowa publikacja rzuca światło na rozwój społeczności energetycznych w Europie Środkowo-Wschodniej i na Bałkanach, pokazując, jak komunistyczna przeszłość wpłynęła na aktualną sytuację tych inicjatyw. Mimo że kraje regionu dostosowują się do unijnych dyrektyw, wciąż brakuje odpowiednich przepisów, które w pełni wspierałyby społeczności energetyczne.
Jednym z głównych problemów jest brak skutecznej współpracy między samorządami, operatorami systemów dystrybucyjnych i lokalnymi społecznościami. Choć oddolne inicjatywy obywatelskie odgrywają kluczową rolę, nie są witane otwartymi ramionami samorządowców, a raczej zamkniętymi drzwiami administracji i odwróconym wzrokiem polityki. To pokazuje, że mimo rosnącego popytu na tańszą i odnawialną energię, wiele krajów regionu ma jeszcze sporo do nadrobienia, jeśli chodzi o realne wsparcie dla społeczności energetycznych.
Ekspertki o wyzwaniach i szansach
W debacie prowadzonej przez autorów raportu Julię Potrzebowską i Bartłomieja Kupca towarzyszącej premierze raportu wzięły udział trzy ekspertki: Eszter Úr z Węgier, Viktoriia Vostriakova z Ukrainy oraz Krista Petersone z Łotwy. W swoich wypowiedziach podkreśliły, że rozwój społeczności energetycznych to nie tylko kwestia technologii i ekonomii, ale także zmiany mentalności i przełamywania barier historycznych.
- Eszter Úr (Solidarity Economy Center, Węgry) zwróciła uwagę, że po upadku komunizmu i załamaniu lokalnej gospodarki, Węgrzy byli zmuszeni szukać indywidualnych rozwiązań, nie mogąc liczyć na wsparcie państwa. – Dawniej ludzie wzajemnie sobie pomagali, na przykład przy budowie domów. To pokazuje, że kultura wspólnotowości istnieje – trzeba ją tylko odbudować w kontekście energetycznym – podkreśliła.
- Krista Petersone (Renewable Power Systems Coordinator at Green Liberty, Łotwa) zauważyła, że 70% mieszkańców Rygi żyje w blokach z czasów sowieckich, co utrudnia poprawę efektywności energetycznej. – To spuścizna, która wymaga odpowiednich zmian prawnych. Kluczowe będzie stworzenie modelu społeczności energetycznych, który przyniesie realne korzyści finansowe mieszkańcom. Współpraca z dużymi firmami energetycznymi będzie w tym przypadku koniecznością. – wyjaśniła.
- Viktoriia Vostriakova (Sustainable Development Agency “SYNERGY”, Ukraina) podkreśliła, że rosyjska inwazja przyspieszyła rozwój lokalnych inicjatyw energetycznych. – Bezpieczeństwo energetyczne stało się priorytetem, a wojna pokazała, jak ważna jest autonomia i odporność systemów. Niesamowite zjednoczenie mieszkańców w pierwszych tygodniach ataków, udowodniło nam, jak duża moc kryje się w oddolnych inicjatywach. Teraz potrzebujemy zmian w prawie i wsparcia finansowego, by wykorzystać siłę i chęci w społeczeństwie, i móc kontynuować ten proces – mówiła.
Przyszłość społeczności energetycznych
Raport i towarzysząca mu debata jasno pokazują, że społeczności energetyczne mogą odegrać kluczową rolę w transformacji energetycznej regionu. Jednak, aby tak się stało, potrzebne są zmiany systemowe i wsparcie polityczne.
Nagranie z premiery raportu tutaj.
Raport „Energy Communities and the Legacy of Post-Socialism” został napisany przez Fundację im. Heinricha Bölla w Warszawie we współpracy z organizacją CoopTech Hub, przy wsparciu przedstawicielstw Fundacji Bölla w Pradze, Tiranie, Salonikach, Belgradzie i Sarajewie. Przedstawia zbiór wywiadów przeprowadzonych z uczestnikami Europejskiego Forum Społeczności Energetycznych, zorganizowanego przez REScoop i Unie komunitní energetiky (UKEN), które odbyło się w Pradze w dniach 13-15 maja 2024 r. Sam raport zbiera wypowiedzi specjalistek i specjalistów z regionu w przystępnej formie wywiadów. Znajdziemy tam wypowiedzi ekspertek, które wzięły udział w debacie oraz rozmowy ze specjalistami i specjalistkami z Polski, Czech, Bułgarii, Słowenii i Serbii, dzielącymi się swoją perspektywą.
Kryzys energetyczny i klimatyczny jest realny, a w sektorze energetycznym wielkie koncerny paliw kopalnych dyktują zasady gry. Globalne ocieplenie i agresja Rosji na Ukrainę przyspieszyły poszukiwania bezpieczniejszej, tańszej i bardziej ekologicznej energii. Jedną z opcji jest energia dostarczana przez społeczności energetyczne. W krajach postkomunistycznych spółdzielnie mają jednak wyraźnie negatywne konotacje. Panujące przekonanie, że energia powinna pochodzić od dużych agencji rządowych lub firm zajmujących się paliwami kopalnymi, sprawia wrażenie, że ceny energii są poza naszą kontrolą. Ale czy to stwierdzenie jest prawdziwe? W poniższym raporcie odpowiadamy na to i wiele innych pytań.
Limitowana wersja papierowa dostępna będzie w siedzibie Fundacji im. Heinricha Bölla w Warszawie od maja br.
Kontakt dla mediów: Lidia Dąbrowska, lidia.dabrowska@pl.boell.org