22-23 maja 2013
Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, pl. Małachowskiego 2
Konferencja organizowana przez warszawskie biuro Fundacji im. Heinricha Bölla we współpracy z dr Ewą Majewską i Zachętą – Narodową Galerią Sztuki miała na celu omówienie współczesnej cenzury oraz jej związków z polityką, ekonomią i tożsamością płci, a także teorią, mediami i sztuką. Szczególny nacisk położono na kwestie kultury feministycznej improwizacji, strategie partyzantki feministycznej jako formy sztuki cenzurowanej, ochrony wartości religijnych i ochrony dzieci. Integralną część stanowiła dyskusja o strategiach oporu wobec cenzury. Konferencję otworzył wykład prof. Lisy Duggan z Uniwersytetu w Nowym Jorku o cenzurze jako głównym elemencie neoliberalnego systemu rządzenia.
Kwestie płci i seksualności – jako tematy najczęściej współcześnie cenzurowane – są przedmiotem analizy feministycznej krytyki. Badania prowadzone przez Lisę Duggan, Nan Hunter, Judith Butler, Pierre’a Bourdieu, Roberta Atkinsa i Svetlanę Mintchevą, pokazują, że cenzura jest czymś obecnym na co dzień w życiu współczesnych demokratycznych społeczeństw. Z analizy współczesnych przypadków cenzurowania twórczości artystycznej wyłania się dość szczególna skłonność do łączenia ograniczeń natury ekonomicznej z kwestiami seksualności/ tożsamości płci. Przypadki Doroty Nieznalskiej – polskiej artystki, pierwotnie skazanej na prace społeczne za obrazę uczuć religijnych (art. 196 kodeksu karnego), którą ostatecznie uniewinniono po ośmiu latach procesu, Ulli Karttunen – fińskiej, feministycznej artystki skazanej za dzieło sztuki, w którym krytykowała internetowy rynek pornografii nieletnich, choć sędzia odstąpił od wykonania wyroku, czy ostatnia sprawa Pussy Riot – feministycznej grupy z Rosji, wiele łączy. Polityka seksualna przecina się w nich bowiem z normami etycznymi i prawnymi. Wszystkie artystki zostały skazane, gdyż ich prace były dosłowną ekspresją seksualności, choć trudno nie dostrzec w tych przypadkach cenzury także aspektów instytucjonalnych, prawnych i ekonomicznych.
Biogramy panelistek i panelistów.
Relacja z konferencji do pobrania w PDF.
Środa, 22 maja
10.00-10.30 – otwarcie konferencji:
Hanna Wróblewska, dyrektorka Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki
dr Ewa Majewska, Gender Studies UW/ IK UJ, kuratorka konferencji
Agnieszka Grzybek, koordynatorka programu regionalnego „Demokracja płci”, Fundacja im. Heinricha Bölla
10.30-11.45 – wykład prof. Lisy Duggan, Uniwersytet w Nowym Jorku, USA
Sex Panics and Punk Politics: Libidinal Economies in Conflict
11.10-11.45 – dyskusja
11.45-12.00 – przerwa kawowa
12.00-14.00 – panel I: Płeć, cenzura, seksualność
Ulla Karttunen, artystka feministyczna, Finlandia, “Seduction and porn(ification) as the law of consumer society - market criticism as a new form of blasphemy”
dr hab. Paweł Leszkowicz, teoretyk sztuki i kurator, Instytut Historii Sztuki UAM/ University of Sussex, Anglia, “The Specter of “Homosexual Propaganda” Is Haunting Europe. A recent case: from Soviet to neo-liberal anti-gay legislations in Eastern Europe”
dr Tamara Zlobina, filozofka, krytyczka sztuki, Ukraina, “Concealed gender censorship and its impact on the art of women”
Dorota Jarecka, krytyczka sztuki, „Gazeta Wyborcza”
Zuzana Štefková – feministyczna teoretyczka sztuki i kuratorka, Praga, Czechy, “From Twats to Baby Rentals: Cases of Censorship and Backlash in Czech and Slovak Art”
Moderacja: dr Katarzyna Bojarska, Zespół do Badań nad Literaturą i Kulturą Późnej Nowoczesności, IBL PAN
14.00-15.00 – obiad
15.00-17.00 – panel II: Feministyczna partyzantka w sztuce
Poprzedzony pokazem filmów: dokumentu z występu Pussy Riot oraz działania Aleksandry Polisiewicz
dr Ewa Majewska, teoretyczka i działaczka feministyczna, Gender Studies Uniwersytet Warszawski/ Instytut Kultury Uniwersytet Jagielloński, „Sprawstwo, spektakl i solidarność po końcu sztuki, albo jak łączą się artyści. Paradoksy strategii artystycznych”
Katarina Samucewicz, Pussy Riot (wystąpienie przez skype)
Anna Viola Hallberg, artystka, Szwecja, ”Transformatory Art Practice – Where and When. Art as a Critical Agenda towards Reassessing of Public Space. Researching Boundaries of Shared Space”
dr Tomasz Kitliński, filozof/aktywista, UMCS w Lublinie/ Uniwersytet w Brighton, Anglia; “Pussy Riot, Femen & Other Sexual Others Perform Human Rights & Mend the World: Feminist/Queer Art, Guerillas for Social Change & Hospitality”
Nataliya Tchermalykh, krytyczka sztuki, działaczka Feministycznej Ofensywy, redaktorka magazynu „Prostory”, Ukraina, “The controversy of ‘sextremism’ and ‘topless djihad’: Femen's political evolution between Eastern and Western Europe”
Aleksandra Polisiewicz, artystka, Warszawa
Moderacja: Sylwia Chutnik, pisarka, działaczka feministyczna
17.00-17.30 – przerwa kawowa
17.30-19.00 – „Re-konstrukcja przemocy” – spotkanie z artystką Dorotą Nieznalską wokół jej prac po 2002 roku, prowadzenie: dr Ewa Majewska
Czwartek, 23 maja
10.30-11.30 – Anda Rottenberg, historyczka sztuki, krytyczka i kuratorka, Warszawa;
wykład „Zniewalanie umysłów” + dyskusja
11.30 – 11.45 – przerwa kawowa
11.45-13.45 – panel III: Cenzura, polityka, media
dr Alek Epstein, teoretyk sztuki, Izrael, „Feminist and Political Protest within and outside the Sacred Space in Contemporary Russia: From Pussy Riot to Spiritual Combat Exhibition”
Zuzanna Janin, artystka, Polska, „Śmierć, kłamstwa i kasety wideo”
Anna Grodzka, posłanka na Sejm RP, Ruch Palikota
Anna Roth, dziennikarka, feministka, Berlin, “Tactical Technology Collective"
Roman Kurkiewicz, dziennikarz, publicysta, „Media: cenzura doskonała”
Katya Shadkovska, artystka, kuratorka, Rosja; „Prasa rosyjska o nowej sztuce w Rosji i jej kontrowersjach”
Moderacja: Roman Pawłowski, publicysta, krytyk kultury
13.45-14.30 – obiad
14.30-16.00 – dr Ewa Majewska, Anastasia Nabokina, prezentacja raportu „Cenzura, płeć, demokracja. Raport o ograniczeniach wolności twórczej w Europie Środkowej i Wschodniej w latach 2010-2013” + dyskusja
Moderacja: Agnieszka Grzybek, Fundacja im. Heinricha Bölla
16.00-16.15 – przerwa kawowa
16.15-18.15 – panel IV: Cenzura, ekonomia, polityka
prof. Izabela Kowalczyk, krytyczka sztuki, Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa w Poznaniu, „Czy sztukę krytyczną uśmierca neoliberalizm?”
Lidia Makowska, kulturoznawczyni, działaczka społeczna, Stowarzyszenie Kultura Miejska, Indeks 73, Gdańsk, „Sztuka krytyczna zamknięta w klatce sztuki współczesnej – jaką lekcję wynieśliśmy z działań Inicjatywy Indeks 73?”
Kuba Szreder, kurator i teoretyk sztuki, Uniwersytet Loughborough, Anglia
dr Adam Mazur, kurator i teoretyk sztuki, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej, „Nadmiar widzialnego. Redagowanie, kuratorowanie i wykluczanie w epoce artystycznej nadprodukcji”
dr hab. Jacek Kochanowski, socjolog, filozof, Uniwersytet Warszawski, „Społeczeństwo (auto)cenzury?”
Moderacja: dr Adam Ostolski, socjolog, Uniwersytet Warszawski
18.15-18.30 – podsumowanie i zamknięcie konferencji: dr Ewa Majewska
Matronaty i patronaty medialne: Krytyka Polityczna, Feminoteka, Planete+, Radio TOK FM, EurActiv, Res Publica Nova, Visegrad Insight, Praktyka Teoretyczna, The Warsaw Voice, portal independent.pl.
Konferencja jest wynikiem kilkuletniej działalności antycenzorskiej sieci Indeks 73 (aktywnej w latach 2008-2011) oraz konferencji organizowanej w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki w lutym 2012 roku. Nazwa Indeks 73 pochodzi od art. 73 Konstytucji RP dotyczącego wolności ekspresji artystycznej i badań naukowych oraz publikacji i prawa do udziału w twórczości artystycznej.
Kuratorka konferencji:
dr Ewa Majewska – badaczka feministyczna, wykłada na Gender Studies przy ISNS UW, Gender Studies przy IBL PAN oraz w Instytucie Kultury UJ. Członkini i współzałożycielka Indeksu 73 (www.indeks73.pl ). Publikowała m. in. w „Signs”, „Transverse Journal” (artykuł o cenzurze: http://groups.chass.utoronto.ca/complitstudents/transverse/current_issu…), „Nowej Krytyce”, „Przeglądzie Filozoficzno-Literackim”, „Obiegu”, „Bez Dogmatu”, polskiej edycji „Le Monde Diplomatique”. Autorka książki Feminizm jako filozofia społeczna. Eseje o rodzinie (2009), współredaktorka kilku książek o sztuce, kulturze i społeczeństwie. Niebawem ukaże się jej książka Sztuka jako pozór? O cenzurze i innych paradoksach upolitycznienia kultury.
Partner konferencji:
Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki jest jedną z najważniejszych państwowych galerii sztuki współczesnej w Polsce.