Václav Havel, 17. listopada 2008.
Foto: Martin Kozák. Źródło: Wikimedia Commons.
18. grudnia w wieku 75 lat zmarł były prezydent Czechosłowacji, a następnie Czech, Václav Havel. Był on jedną z najważniejszych osobowości naszych czasów. Żegnamy się z człowiekiem, który był i pozostanie dla nas wielkim wzorem.
„Prawda i miłość muszą zwyciężyć nad kłamstwem i nienawiścią“ – to jedno z najbardziej znanych przesłań Václava Havla. Jako dysydent, działacz na rzecz praw obywatelskich, polityk, pisarz i dramaturg opowiadał się za prawdą, odwagą, skromnością, człowieczeństwem oraz za integralnością języka. Jego autorytet moralny sięgał daleko poza granice Czech. Václav Havel tworzył historię. Był jednym z pierwszych trzech rzeczników Karty 77, zaś w 1989 był twarzą „aksamitnej rewolucji“. Jako prezydent państwa angażował się na rzecz integracji z Zachodem swego kraju i w znacznej mierze przyczynił się do porozumienia czesko-niemieckiego oraz do zjednoczenia Europy.
Dla Fundacji im. Heinricha Bölla współpraca z nim była zaszczytem. Były dyrektor praskiego Biura Fundacji, Milan Horáček, na początku lat 90. należał do kręgu doradców Havla i towarzyszył mu podczas jego pierwszej podróży do Niemiec. Każdy, kto się wtedy z nim spotkał, był pod wrażeniem zwłaszcza tego, że obca mu była chęć imponowania.
Jego wsparcie dla zielonego ruchu oraz udział w działaniach Fundacji im. Heinricha Bölla dodawały nam otuchy. Jesienią 2010 roku część Dni Heinricha Bölla poświęconych tematowi „Sztuka i społeczeństwo” odbyła się pod patronatem Havla w centrum kultury „Prague Crossroads“ – centrum spotkań międzynarodowych, które zostało założone przez Fundację Václava i Dagmar Havel „Nadace VIZE 97“. Jedną z jego wyjątkowych cech była umiejętność integrowania ze sobą ludzi różnych środowisk i wspierania wymiany między artystami, politykami i intelektualistami.
Także po zakończonej prezydencji Havel pozostał zaangażowanym, światłym towarzyszem spraw czeskich i europejskich. Jego ostatni komentarz publiczny dotyczył protestów przeciwko fałszowaniu wyborów w Rosji. W wywiadzie dla „Nowaja Gazieta“ powiedział: „Konieczne jest przekonanie obywateli Rosji o tym, że reżim, o którym twierdzi się, że jest demokratyczny, w rzeczywistości nie jest demokracją. Nie możemy mówić o demokracji, gdy władza uderza w godność obywateli, kontroluje sądy i media, a także manipuluje wynikami wyborów”. Opozycji rosyjskiej radził apelować do współobywateli, którzy osobiście doświadczyli funkcjonującej demokracji na Zachodzie, i zachęcić ich do tego, aby wspierali rozwój społeczeństwa obywatelskiego w swym kraju.
W zachęcie tej odzwierciedla się motyw, który zajmował Havla przez całe jego życie i który dał mu nadzieję na zmianę ku lepszemu. Aby wyrazić to jego słowami – „siła bezsilnych”.
Bardzo nam będzie brakować głosu wizjonera Václava Havla.
Ralf Fücks, Zarząd Fundacji im. Heinricha Bölla w Berlinie
Milan Horáček, były dyrektor Fundacji im. Heinricha Bölla w Pradze
Eva van de Rakt, dyrektorka Fundacji im. Heinricha Bölla w Pradze