Atlas
Globalny rynek pestycydów rośnie, a dzieli go między sobą zaledwie garstka koncernów. Na coraz większą skalę inwestują one w krajach globalnego Południa, gdzie pestycydy podlegają mniej surowym regulacjom.
Globalny rynek pestycydów zdominowały cztery koncerny
Większość koncernów agrochemicznych takich jak Bayer czy Syngenta powstało z przedsiębiorstw chemicznych i farmaceutycznych, których historia sięga częściowo XIX wieku. Swój dzisiejszy kształt uzyskały, kiedy w związku z popularyzacją inżynierii genetycznej w rolnictwie – obserwowaną od połowy lat dziewięćdziesiątych XX wieku – odkryły nowy model biznesowy polegający na połączeniu sprzedaży pestycydów i nasion. Na olbrzymią skalę przejmowały mniejszych producentów nasion, a na przełomie tysiącleci oddzieliły sektor rolnictwa od swojej pozostałej działalności, aby stworzyć nowe wyspecjalizowane koncerny. W ostatnich latach udziały tych koncernów w globalnym rynku znów istotnie wzrosły. W 2017 r. chińskie przedsiębiorstwo z branży nasion przejęło szwajcarski koncern rolny Syngenta. Ponadto przeprowadzono fuzję obu przedsiębiorstw amerykańskich – Dow Chemicals i Dupont – aby w 2019 r. połączyć działalność w zakresie pestycydów i nasion w ramach Corteva Agrisciences. W 2018 r. niemiecki koncern chemiczny Bayer przejął amerykańską spółkę Monsanto i sprzedał część przedsiębiorstwa niemieckiej spółce chemicznej BASF, która tym samym weszła na rynek nasion. Wreszcie w 2020 r. w ramach nowej Syngenta Group połączono Syngenta, izraelskiego producenta pestycydów Adama i chiński Sinochem. Te cztery koncerny – Syngenta Group, Bayer, Corteva i BASF – w 2018 r. dzieliły między sobą około 70% globalnego rynku pestycydów. Dla porównania – w 1994 r. udział w rynku czterech największych graczy wynosił 29%. Na rynku nasion, na którym liderami są dzisiaj dokładnie te same koncerny, udział czterech największych graczy wzrósł w tym samym okresie z 21 do 57%.
Atlas pestycydów 2022
W 19 rozdziałach Atlas pestycydów przedstawia dane i fakty dotyczące wcześniejszych i obecnych wydarzeń, powiązań i konsekwencji światowego handlu pestycydami oraz stosowania pestycydów w rolnictwie.
Inżynieria genetyczna przynosi wielkie zyski
Potęga tych graczy i połączenie obu obszarów działalności wpływają na ofertę produktową i rolnictwo na całym świecie. Producenci nasion, którzy jednocześnie sprzedają pestycydy, są bowiem zainteresowani tym, aby rolniczki i rolnicy wykorzystujący nasiona stosowali również ich środki chemiczne. W centrum uwagi znajduje się dalszy rozwój hodowli nasion i modyfikacja genetyczna małej liczby roślin uprawnych, które znajdują duże rynki zbytu, przede wszystkim soi i kukurydzy, stanowiących łącznie niemal dwie trzecie rynku nasion. Na kukurydzę i soję przypada około 75% obrotu osiąganego przez Bayer na sprzedaży nasion. W Syngenta jest to 55%, a w Corteva aż 85%.
W ostatnich latach koncerny wydały duże środki na badania służące doskonaleniu nasion. Jednocześnie doszło do stagnacji tych wydatków w obszarze chemii rolnej. Jeszcze w 2000 r. 70% sprzedawanych pestycydów było chronionych patentem. Ochrona patentowa w wielu przypadkach już wygasła – obecnie patenty obejmują jedynie 15% pestycydów, a niemal nie rejestruje się nowych. Wynika to z faktu, że wymogi dopuszczenia są obecnie surowsze, przede wszystkim w Unii Europejskiej, z związku z czym koszty wprowadzenia na rynek nowej substancji czynnej na potrzeby pestycydów wyraźnie wzrosły. Mniej nowych substancji czynnych nie oznacza jednak, że łącznie na rynek trafia mniej pestycydów. Wielkie koncerny sięgają po stare preparaty, w tym również takie, które opracowano dekady temu. Są one dystrybuowane w zmieniających się ciągle mieszaninach i kombinacjach. Do najczęściej sprzedawanych pestycydów należą podejrzewany o właściwości rakotwórcze herbicyd glifosat (opatentowany w 1971 r., na rynku od 1974 r.), wysoce toksyczny dla ludzi parakwat (jego właściwości chwastobójcze odkryto w 1955 r., na rynku od 1962 r.), utrzymująca się długo w wodzie i hormonalnie czynna atrazyna (na rynku od 1958 r.) czy też wysoce toksyczne dla pszczół środki owadobójcze z klasy neonikotynoidów (opracowane w 1985 r., na rynku od 1991 r.).
Azja, Afryka i Ameryka Łacińska – atrakcyjne rynki dla wysoce toksycznych pestycydów
W państwach uprzemysłowionych pięć największych producentów sprzedaje łącznie mniej wysoce toksycznych pestycydów niż w państwach Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej. W Niemczech przypada na nie 12%, a we Francji 11% łącznych obrotów osiąganych na sprzedaży pestycydów przez pięć największych spółek, podczas gdy w Brazylii jest to 49%, a w Indiach 59%. Wynika to między innymi z faktu, że UE i państwa należące do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) zakazały stosowania szeregu bardzo niebezpiecznych substancji. W innych częściach świata – ze względu na luki prawne i powiązania między organami regulacyjnymi a przemysłem – są one jednak nadal dozwolone, w szczególności w Ameryce Południowej, Azji i w coraz większym stopniu w Afryce, gdzie sprzedaż pestycydów rośnie. Ciągły wzrost globalnego rynku pestycydów średnio o 4,1% rocznie wynika przede wszystkim ze sprzedaży na tych kontynentach.
Najmniej pestycydów stosuje się na razie w Afryce – średnio poniżej 0,4 kg na hektar powierzchni uprawnej. W skali globalnej jest to około 2,6 kg na hektar. Przemysł już dawno jednak zauważył, że kontynent afrykański to rynek o największym potencjale wzrostu. Coraz większa obecność przemysłu rolnego idzie w parze z rozprzestrzenianiem się stosowania wysoce toksycznych pestycydów.
