Relacja
W dniach 23-25 maja Fundacja im. Heinricha Bölla w Warszawie wspólnie z Fundacją WWF Polska zorganizowała warsztaty na wyspie Wolin pt. „Plany ochrony morskich obszarów chronionych, a rozwój lokalnych społeczności”. W spotkaniu wzięło udział 35 osób reprezentujących szerokie grono różnorodnych interesariuszy z województwa zachodniopomorskiego, związanych z ochroną ekosystemów morskich i rybołówstwem.
Ponad podziałami dla ochrony morza
Byli wśród nich m.in. reprezentanci i reprezentantki: urzędów morskich, instytucji związanych z ochroną przyrody, rybaków, organizacji pozarządowych, samorządów i środowiska naukowego. Celem warsztatów była stymulacja dyskusji i wymiana wiedzy między różnymi grupami nt. potrzeby zatwierdzania i wdrażania planów ochrony morskich obszarów chronionych, a także podniesienie świadomości nt. potencjalnych możliwości rozwoju płynących z wdrożenia planów ochrony oraz przygotowanie wszystkich zainteresowanych stron do aktywnego udziału w konsultacjach projektów tych planów. Podczas warsztatów osoby uczestniczące zapoznały się również z pracą warszawskiego biura Fundacji im. Heinricha Bölla.
Plany ochrony dla obszarów Natura 2000, zgodnie dyrektywą siedliskową, powinny być ustanowione najpóźniej w ciągu 6 lat od utworzenia danego obszaru. Ponieważ większość morskich obszarów Natura 2000 w Polsce została wyznaczona w 2004 r., termin na ustanowienie dla nich planów ochrony minął w… 2010 r.! Taki stan rzeczy nie tylko skutkuje naruszeniem zapisów dyrektywy, ale przede wszystkim nie pozwala na skuteczną ochronę obszarów.
Spotkanie rozpoczęło się powitalną kolacją w Międzyzdrojach, podczas której przybyli goście zapoznali się z celami warsztatów i ich założeniami, a także poznali się ze sobą nawzajem. Drugi dzień zaczął się prezentacjami nt. Koncepcji, wymogów prawnych i międzynarodowych dotyczących konieczności ustanawiania i wdrażania planów ochrony dla morskich obszarów chronionych, w tym w szczególności dla obszarów Natura 2000.
Rozmawiamy lokalnie, zmieniamy globalnie
Osoby uczestniczące dowiedziały się również jak w praktyce zaangażować się w konsultacje społeczne nt. ustanawiania planów ochrony. Szeroki udział społeczności lokalnych, osób związanych z danym obszarem, mieszkańców/mieszkanek i tzw. „użytkowników morza”, może pozytywnie wpłynąć na jakość powstających obecnie w Polsce planów ochrony morskich obszarów chronionych, a co najważniejsze – na respektowanie obowiązujących w nich sposobów ochrony przyrody.
Następnie reprezentantka Uniwersytetu Morskiego w Gdyni podzieliła się doświadczeniami płynącymi z procesów konsultacji planów ochrony morskich obszarów chronionych, które odbyły się w tym roku i latach ubiegłych na wschodniej części polskiego wybrzeża. Doświadczenia te pokazują, że udział interesariuszy w procesie planowania ochrony przyrody na obszarach morskich wymaga poprawy i wzmocnienia. Dyskusja po tej części spotkania dotyczyła m.in. możliwych przyczyn niewielkiego zainteresowania tym procesem wśród części lokalnych społeczności.
Nie bójmy się marzyć!
Następnie uczestnicy i uczestniczki przeszli do interaktywnej części warsztatowej, w której w podziale na grupy opracowywali drogę do utworzenia idealnego, efektywnie zarządzanego morskiego obszaru chronionego: wyobrażonej „Idyllandii”, analizowali wyzwania, które mogłyby się pojawić i ich rozwiązania, a także uzgadniali czym powinny charakteryzować się „konsultacje marzeń” w kontekście uzgadniania planów ochrony morskich obszarów chronionych w Polsce.
W drugiej części dnia udali się na wycieczkę terenową do Wolińskiego Parku Narodowego (WPN) – jednego z dwóch polskich parków narodowych, które w swoich granicach mają pod ochroną obszary morskie. Pierwszym punktem wyprawy była piękna i rozległa Delta Świny. Pracownicy i pracowniczki WPN opowiedzieli zarówno o walorach przyrodniczych tego terenu, jak i o metodach jego czynnej ochrony, w tym o ekstensywnym wypasie bydła na rozległych trzcinowiskach. Przyrodniczym opowieściom towarzyszyła ciągła obecność krążącej kani rudej – ptaka drapieżnego gniazdującego w WPN.
Spojrzenie z lotu ptaka na morską przyrodę
Następnie grupa udała się na szlak wokół Jeziora Turkusowego, które swoją nazwę zawdzięcza niebieskawo-zielonej barwie lustra wody. Ostatnim punktem wycieczki był punkt widokowy Gosań, na szczycie jednego z najwyższych klifów w Polsce, z którego rozpościera się spektakularny widok na Zatokę Pomorską Morza Bałtyckiego. Z tego miejsca widoczne były dla wszystkich co najmniej trzy morskie obszary chronione: Woliński Park Narodowy oraz dwa obszary Natura 2000: obszar specjalnej ochrony ptaków Zatoka Pomorska oraz specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja na Zatoce Pomorskiej. Ponownie wrócono do rozważań nad stanem ochrony morskich obszarów chronionych w Polsce, brakiem obowiązujących planów ochrony dla większości tych obszarów, a co za tym idzie brakiem realnie prowadzonej na nich ochrony morskiej przyrody. Przez całą wizytę w WPN gościom i gościniom towarzyszyły barwne i niezwykle ciekawe opowieści pracowników Wolińskiego Parku Narodowego.
Obszary chronione oczami rybaków
W trakcie trzeciego, a zarazem ostatniego dnia warsztatów grupa miała okazję zapoznać się z tematem ochrony morskiej przyrody z perspektywy rybaków. Dzień rozpoczął się prezentacją i dyskusją nt. korzyści i możliwości rozwoju, jakie skutecznie zarządzane morskie obszary chronione mogą przynieść społecznościom przybrzeżnym.
Według opracowań naukowych w prawidłowo funkcjonujących morskich obszarach chronionych zagęszczenie populacji ryb było o 91% większe, biomasa o 192% wyższa, a średnia wielkość organizmów o 20–30% wyższa w stosunku do stanowisk referencyjnych.
Źródło: B. Halpern, R. Warner, Marine reserves have rapid and lasting effects, Ecology Letters, 2002]
Następnie uczestnicy i uczestniczki przemieścili się z Międzyzdrojów do Wolina, skąd wyruszyli w rejs łódkami rekreacyjnymi po Zalewie Szczecińskim. Gospodarzami rejsu, a zarazem kapitanami statków byli reprezentanci Wolińskiego Stowarzyszenia Rybaków (WSR). Najważniejszą częścią tej wyprawy była obserwacja rybaków WSR w trakcie połowów – wciągania i opróżniania wcześniej zastawionych sieci. Rybacy opowiedzieli o wyzwaniach, z jakimi mierzą się na Zalewie Szczecińskim, w tym o zanieczyszczeniach wód, konkurowaniu o zasoby ryb z drapieżnictwem ze strony licznych kormoranów oraz inwestycjach w regionie mających znaczący wpływ na warunki wodne. Jednocześnie podkreślali oni swój związek z morską przyrodą regionu. Wolińskie Stowarzyszenie Rybaków jest zainteresowane wprowadzaniem rozwiązań służących takiemu prowadzeniu działalności połowowej, które będzie miało jak najmniejszy negatywny wpływ na morską przyrodę. Dyskusjom na statkach towarzyszyły krążące nad głowami uczestników majestatyczne bieliki, żurawie, rybitwy, kormorany, czaple siwe, czaple białe i wiele innych gatunków ptaków.
Lokalne samorządy rozmawiają o przyszłości
Po inspirujących rozmowach na wodzie grupa udała się do siedziby Wolińskiego Stowarzyszenia Rybaków w Wolinie na ostatnią część warsztatową i podsumowanie spotkania. Burmistrz Gminy Wolin powitała wszystkich w imieniu lokalnych samorządów. Następnie w podgrupach przygotowywano hasła promujące wybrany morski obszar chroniony. Jednym z opracowanych w ten sposób obszarów był właśnie ptasi obszar Natura 2000 Zalew Szczeciński. Bardzo ciekawe okazały się rozważania na temat możliwości korzystania z usług ekosystemowych oferowanych przez dobrze funkcjonujące morskie obszary chronione, oraz możliwości rozwoju tzw. turystyki przyrodniczej na tych obszarach. Na koniec moderator i organizatorzy podsumowali całość niezwykle intensywnych, ciekawych i aktywizujących warsztatów.
Tekst pojawił się pierwotnie na stronie WWF Polska.
