Atlas pestycydów 2024
Globalny rynek pestycydów rośnie – jest tylko kilka korporacji, które dzielą go między siebie. Coraz częściej inwestują one w krajach Globalnego Południa, gdzie regulacje dotyczące pestycydów są mniej restrykcyjne.
Firmy agrochemiczne, takie jak Bayer czy Syngenta, wyrosły z firm chemicznych lub farmaceutycznych – niektóre z nich zostały założone już w XIX w. W połowie lat 90. wraz z wkroczeniem inżynierii genetycznej do rolnictwa firmy te odkryły nowy model biznesowy: połączenie sprzedaży pestycydów ze sprzedażą nasion. Masowo wykupywały mniejsze firmy produkujące nasiona, a na przełomie XX i XXI w. wyodrębniły działy związane z rolnictwem, aby stworzyć nowe, wyspecjalizowane spółki. W ostatnich latach udział tych korporacji w globalnym rynku ponownie gwałtownie wzrósł. W 2015 r. amerykański koncern Dow Chemical ogłosił fuzję z firmą Dupont. Obie firmy cztery lata później połączyły swoją działalność związaną z pestycydami i nasionami, tworząc Corteva Agriscience. W 2017 r. chińskie przedsiębiorstwo państwowe ChemChina przejęło szwajcarską grupę rolniczą Syngenta. W 2018 r. niemiecka firma chemiczna Bayer przejęła amerykańską firmę Monsanto i sprzedała część jej działalności niemieckiej firmie chemicznej BASF, która dzięki tej transakcji weszła w biznes nasienny. Z kolei w 2020 r. Syngenta, izraelska firma produkująca pestycydy Adama, połączyła się z Sinochem z Chin, tworząc Syngenta Group.
Cztery największe firmy: Grupa Syngenta, Bayer, Corteva i BASF, kontrolowały w 2018 r. ok. 70% światowego rynku pestycydów. 25 lat wcześniej ich udział w rynku wynosił za- ledwie 29%. W sektorze nasion, na którego czele stoją teraz dokładnie te same grupy, udział największej czwórki wzrósł w tym samym okresie z 21 do 57%.
Siła graczy i dalsze łączenie tych dwóch modeli biznesowych ma wpływ na asortyment produktów i na rolnictwo na całym świecie: producenci nasion sprzedający pestycydy mają interes w tym, aby ich środki agrochemiczne były stosowane również w uprawach prowadzonych z ich nasion. Wiodący światowi dostawcy nasion i pestycydów skupiają się na selektywnej hodowli i genetycznej modyfikacji niewielkiej liczby roślin uprawnych, przede wszystkim soi i kukurydzy. Odpowiadają one za ok. wolumenu rynku nasion. W przypadku firmy Bayer sprzedaż nasion kukurydzy i soi stanowi ok. 75%, Syngenty – 55%, a Cortevy – 85%.
Dążąc do dalszego rozwoju nasiennictwa, duże firmy zwiększyły w ostatnich latach wydatki na badania, pod- czas gdy wydatki na badania w sektorze agrochemicznym w tym samym czasie uległy stagnacji. W 2000 r. 70% światowej sprzedaży produktów agrochemicznych stanowiły preparaty opatentowane lub zastrzeżone. Od tego czasu patenty na popularne agrochemikalia wygasły, a żadne nowe opatentowane substancje aktywne nie zajęły ich pozycji na rynku. Obecnie tylko 15% substancji objętych jest ochroną patentową. Jedną z przyczyn tego stanu rzeczy są bardziej rygorystyczne procedury dopuszczania substancji do obrotu, głównie w Unii Europejskiej, co doprowadziło do wzrostu kosztów wprowadzenia na rynek nowej substancji aktywnej. Ze względu na te koszty duże firmy skłaniają się raczej do stosowania starszych substancji aktywnych połączonych w nowe mieszanki.
Do najlepiej sprzedających się pestycydów należą: herbicyd glifosat (opatentowany w 1971 r., na rynku od 1974 r.), parakwat (na rynku od 1962 r.), atrazyna (na rynku od 1958 r.) oraz neonikotynoidy – nowa klasa insektycydów (na rynku od początku lat 90.). Łączy je to, że są uważane za niebezpieczne: na przykład glifosat jest podejrzewany o działanie rakotwórcze, parakwat jest wysoce toksyczny dla ludzi, atrazyna zakłóca działanie układu hormonalne- go, a neonikotynoidy są silnie toksyczne dla pszczół.
W krajach uprzemysłowionych pięciu największych producentów sprzedaje mniej wysoce niebezpiecznych pestycydów niż w Azji, Afryce i Ameryce Łacińskiej: o ile w Niemczech stanowią one 12% całkowitej sprzedaży pestycydów, a we Francji 11%, to w Brazylii ich udział w rynku wy- nosi 49%, a w Indiach 59%. Wynika to między innymi z faktu, że UE i kraje należące do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) zakazały stosowania niektórych wysoce niebezpiecznych pestycydów. Jednak gdzie indziej substancje te są nadal dozwolone ze względu na niewystarczające regulacje – szczególnie w Ameryce Południowej, Azji i Afryce, gdzie sprzedaż pestycydów wzrasta.
Ciągły rozwój światowego rynku pestycydów średnio o 4% rocznie jest możliwy głównie dzięki sprzedaży w tych regionach świata. Afryka nadal stosuje najmniej pestycydów, średnio mniej niż 0,4 kg na hektar, podczas gdy na całym świecie wskaźnik ten wynosi ok. 2,6 kg na hektar – ale zaczyna do- ganiać inne regiony. Branża bowiem już dawno wskazała kontynent afrykański jako swój największy rynek wzrostowy.