Atlas pestycydów 2024
Jako jeden z największych na świecie importerów chemicznych środków ochrony roślin i eksporterów towarów rolnych Brazylia bije rekordy zużycia pestycydów. Znaczna ich część jest produkowana w Unii Europejskiej – i jest wysoce niebezpieczna.
Około 14% całkowitej ilości pestycydów eksportowanych przez Unię Europejską do krajów Mercosur – południowoamerykańskiej organizacji gospodarczej, której członkami są Argentyna, Brazylia, Urugwaj i Paragwaj – stanowią substancje zakazane lub nigdy niedopuszczone do obrotu w samej Unii Europejskiej, chociaż są one produkowane i sprzedawane przez firmy mające siedziby w krajach Unii. Spośród dziesięciu najczęściej stosowanych w Brazylii pestycydów cztery utraciły dopuszczenie do obrotu w UE: atrazyna, acefat, chlorotalonil i chloropiryfos. W 2020 r. w Brazylii sprzedano 33,3 tys. ton atrazyny, 29,9 tys. ton acefatu, 24,1 tys. ton chlorotalonilu i 8,8 tys. ton chloropiryfosu, również za pośrednictwem firm z siedzibą w UE.
Unia Europejska jest ważnym partnerem handlowym Mercosuru. Oba bloki handlowe osiągnęły porozumienie w sprawie umowy o wolnym handlu w 2019 r. Zanim wejdzie ono w życie, wymaga zatwierdzenia przez Parlament Europejski i parlamenty krajowe 27 państw członkowskich UE oraz krajów Mercosur. Umowa przewiduje zniesienie większości ceł i zwiększenie kwot importowych. Obawy dotyczą- ce wpływu na środowisko i kwestii społecznych były wśród punktów spornych, które sprawiły, że negocjacje handlowe między obiema stronami trwały ponad 20 lat.
z powodów zwiększonego stosowania pestycydów w Brazylii był sprzyjający tej branży klimat polityczny rządów Jaira Bolsonaro i jego polityka zmiany użytkowania gruntów (przyp. red.: Jair Bolsonaro przegrał wybory prezydenckie jesienią 2022 r.)
Jeśli umowa handlowa między UE a Mercosurem zostanie ratyfikowana, cła na agrochemikalia zostaną obniżone nawet o 90%, co prawdopodobnie spowoduje wzrost eksportu niebezpiecznych pestycydów z UE do krajów Mercosuru. Oczekuje się również, że umowa zwiększy eksport roślin uprawnych i produktów z tych roślin, w tym soi, trzciny cukrowej i etanolu pochodzącego z trzciny cukrowej, których uprawa w dużym stopniu uzależniona jest od pestycydów. Należy się też spodziewać, że umowa doprowadzi do zwiększenia eksportu produktów mięsnych, takich jak drób, których produkcja uzależniona jest od paszy na bazie soi, co z kolei spowoduje jeszcze większe zużycie pestycydów. Brazylia jest największym na świecie eksporterem soi, wołowiny, kurczaków i trzciny cukrowej, a także drugim co do wielkości eksporterem zbóż na świecie. Pozycja, jaką kraj ten zajmuje na globalnym rynku jako eksporter towarów i biopaliw, doprowadziła niestety do jego wylesiania, niszczenia różno- rodności biologicznej, naruszania praw ludności rdzennej, a także do wzrostu zużycia pestycydów. Całkowita ilość pestycydów zużytych przez Brazylię w 2010 r. wyniosła 384,5 tys. ton. Wielkość ta rosła z roku na rok, osiągając w 2020 r. 685,7 tys. ton i wartość nawet 28 mld euro.
Około połowa całkowitej ilości pestycydów sprzedawanych w Brazylii jest przeznaczona do uprawy soi; wraz z trzciną cukrową, kukurydzą i bawełną uprawy te odpowiadają za 82% zużycia pestycydów w kraju. Wcześniejsze wzrosty zużycia tych środków wynikają głównie ze wzrostu powierzchni upraw wykorzystywanych do produkcji paszy dla zwierząt oraz produkcji etanolu – również napędzanej przez popyt w UE.
Powierzchnia upraw trzciny cukrowej wzrosła w latach 2010–2019 z 9 do 10 mln ha. Powierzchnia upraw kukurydzy wzrosła w tym samym czasie o 38%, z 13 do 18 mln ha – a powierzchnia upraw soi wzrosła w tym okresie o 56%. Powierzchnia uprawy soi obejmuje obecnie obszar równy terytorium Niemiec.
Wzrost stosowania pestycydów w Brazylii idzie w parze ze wzrostem powierzchni upraw roślin GMO. Obecnie 92% soi, 87% kukurydzy i 94% bawełny uprawianej w Brazylii to rośliny modyfikowane genetycznie. Stosowanie tych substancji ma poważny wpływ na zdrowie ludności Brazylii. W latach 2010–2019 pestycydami zatruło się tam 56 870 osób, co stanowi średnio 5687 przypadków rocznie lub 15 dziennie. Jednak samo ministerstwo zdrowia Brazylii przyznaje, że liczba niezgłoszonych przypadków jest wysoka, a zatem rzeczywista całkowita liczba zatrutych osób jest jeszcze wyższa.
Szczególny niepokój budzi zdrowie dzieci i kobiet. Około 15% populacji zatrutej pestycydami w całym kraju stanowią dzieci i młodzież w wieku do 19 lat. Nawet niemowlęta cierpią z powodu zatrucia pestycydami, których pozostałości są regularnie wykrywane w mleku matek.
Pozytywnym sygnałem jest to, że pojawiają się inicjatywy społeczne przeciwne temu modelowi produkcji rolnej w kraju. Na przykład Ruch Bezrolnych Pracowników Wiejskich (MST) odgrywa ważną rolę w ekologicznej produkcji rolnej, rozwijając ją w ok. 700 osadach. Podczas pandemii MST prze- kazał ubogim mieszkańcom i mieszkankom miast ponad 2,3 tys. ton żywności pochodzącej z upraw ekologicznych.