Polska prezydencja w Radzie UE upływa pod znakiem bezpieczeństwa żywnościowego i debaty o przyszłej Wspólnej Polityce Rolnej po 2027 roku. Jak powinniśmy rozumieć termin „bezpieczeństwo”? Jakie działania pozwolą zapewnić trwałość produkcji i odporność sektora rolnego w Polsce i UE?
Autorzy i autorki raportu „Co dalej z WPR” zabierają głos w debacie na ten temat przyszłości WPR zwracając uwagę na ten temat i wskazują trzy najważniejsze filary bezpieczeństwa żywnościowego – ochronę środowiska i klimatu, wzmocnienie lokalnej produkcji rolnej z uwzględnieniem roli małych gospodarstw i rolnictwo ekologiczne.
Susze, jałowienie gleb, spadek populacji owadów zapylających – to problemy, które już dzisiaj uderzają w gospodarstwa rolne. Jeśli nie wesprzemy rolników i rolniczek w działaniach chroniących środowisko i klimat, trudności tylko się pogłębią. To kwestia naszego bezpieczeństwa żywnościowego. – Joanna Maria Stolarek, dyrektorka Fundacji im. Heinricha Bölla w Warszawie.
Obecny Plan Strategiczny dla WPR w niewielkim stopniu odpowiada na wyzwania ekologiczne i społeczne stojące przed rolnictwem w Polsce. Raport „Co dalej z WPR?” wskazuje, że dotychczasowe działania na rzecz ochrony małych gospodarstw są niewystarczające i nie pozwalają zatrzymać spadku ich liczby. Zielona reforma WPR nie spełniła pokładanych w niej oczekiwań. Potencjał ekoschematów nie został w pełni wykorzystany. Najbardziej ambitne praktyki na rzecz ochrony środowiska i klimatu realizowane są na zbyt małej powierzchni gruntów rolnych a finansowanie jest wciąż mało atrakcyjne dla rolników. Wniosek – jeśli chcemy zadbać o bezpieczeństwo żywnościowe, musimy inaczej zdefiniować priorytety w ramach przyszłej WPR po 2027 roku.
Biorąc pod uwagę powyższe wnioski i analizę dotychczasowych efektów wdrażania WPR w Polsce, autorki raportu „Co dalej z WPR?” opracowały zestaw rekomendacji wskazujących zalecane kierunki zmian w przyszłej Wspólnej Polityce Rolnej oraz w krajowym Planie Strategicznym:
Ochrona klimatu i środowiska
WPR powinna wynagradzać rolników za dostarczanie dóbr publicznych, do których zalicza się zwiększenie różnorodności biologicznej i krajobrazowej, retencję wody, zapewnienie wysokiej jakości wód powierzchniowych oraz poprawę stanu gleby. Obecnie rolnicy otrzymują wynagrodzenie za praktyki prośrodowiskowe i proklimatyczne wyłącznie w formie rekompensaty za „poniesione koszty i utracone korzyści”. W przypadku najbardziej ambitnych rozwiązań tak wyznaczane stawki są niewystarczające. Dlatego wysokość płatności w ramach dobrowolnych działań prośrodowiskowych musi istotnie wzrosnąć, aby odzwierciedlała rzeczywistą wartość dostarczanych dóbr publicznych.
Środki publiczne należy w pierwszej kolejności przeznaczać na wzmocnienie zrównoważonego rozwoju produkcji rolnej i poprawę jej odporności – dr Justyna Zwolińska, koordynatorka ds. rzecznictwa, Koalicja Żywa Ziemia
Pilnie potrzebna jest szeroka kampania informacyjna na temat rozwiązań opartych na przyrodzie i innych praktyk przyjaznych środowisku oraz korzyści z nich płynących. Konieczne jest włączenie tego typu zagadnień do programu szkół rolniczych – Aleksandra Pępkowska-Król, koordynatorka ds. rolnictwa, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
Wzmocnienie lokalnej produkcji i małych gospodarstw
Małe gospodarstwa odgrywają istotną rolę w zapewnieniu lokalnego bezpieczeństwa żywnościowego, dostarczając jednocześnie cenne dobra publiczne – od zachowania różnorodności biologicznej po utrzymanie żywotności obszarów wiejskich i więzi społecznych. By je skutecznie wspierać, instrumenty WPR należy dostosować do wielkości ekonomicznej gospodarstw i ich położenia geograficznego. Dodatkowo finansowanie powinno promować bezpośrednią współpracę rolników i konsumentów, np. przez kooperatywy spożywcze lub Rolnictwo Wspierane Społecznie (RWS).
Przyszła WPR musi położyć nacisk na wzmocnienie krótkich łańcuchów dostaw. Mniejsze gospodarstwa produkujące na rynek lokalny cechuje większa odporność, dostarczają żywność nawet w czasie kryzysów, takich jak przerwanie łańcuchów dostaw czy konflikty zbrojne – Anna Jakubowska, koordynatorka programu Europejska Polityka Rolna, Fundacja im. Heinricha Bölla
Rolnictwo ekologiczne
Rolnictwo ekologiczne, jako najbardziej zrównoważony system produkcji, powinno być szczególnie wspierane przez łączenie płatności ekologicznych z inwestycjami w gospodarstwach i stymulowanie popytu – m.in. dzięki zielonym zamówieniom publicznym i wprowadzeniu żywności ekologicznej do placówek żywienia zbiorowego. Konieczne jest także uproszczenie przepisów, usunięcie zbędnych barier biurokratycznych i wprowadzenie skuteczniejszych, mniej uciążliwych kontroli.
Bez zbędnych barier biurokratycznych można w dalszym ciągu utrzymać właściwe standardy produkcji i wysoką jakość produktów ekologicznych – Dorota Metera, ekspertka ds rolnictwa ekologicznego, Koalicja Żywa Ziemia
Obejrzyj nagranie z prezentacji raportu, któta miała miejsce 5 czerwca w Sejmie RP za zaproszenie Posłanki na Sejm Małgorzaty Tracz, Klub Parlamentarny Koalicji Obywatelskiej.
Kontakt dla mediów:
Anna Jakubowska, anna.jakubowska@pl.boell.org
Anna Kucińska, kontakt@koalicjazywaziemia.pl
Co dalej z WPR? - raport
Wnioski z dotychczasowej realizacji polskiego Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej 2023–2027 i rekomendacje
W raporcie ekspertki i eksperci podejmują się oceny wybranych interwencji Planu Strategicznego dla WPR 2023-2027, by stwierdzić, czy rzeczywiście prowadzą one do poprawy stanu zasobów naturalnych i zatrzymania kryzysu klimatycznego. Sprawdzają także, czy przyjęte rozwiązania rzeczywiście służą ochronie i wzmocnieniu znaczenia małych gospodarstw rolnych.