Od początku 2018 r. uruchomiliśmy w Warszawie Program Europejska Polityka Rolna. Ze względu na planowaną w Unii Europejskiej reformę Wspólnej Polityki Rolnej, będziemy prowadzić działania, mające na celu rozpoczęcie debaty i wymiany poglądów pomiędzy różnymi aktorami na temat skutków i koniecznych usprawnień obecnie funkcjonującej WPR.
Ambitna reforma polityki rolnej UE jest kluczem do transformacji społeczno-ekologicznej w Europie. Prawie żaden inny sektor nie łączy, tak jak ten, aspektów ekonomicznych, ochrony klimatu, gleby i różnorodności biologicznej, sprawiedliwości i demokracji oraz zdrowia, które dla nas, zielonej politycznej fundacji stanowią podstawę działalności.
Wspólna Polityka Rolna to jeden z najważniejszych obszarów współdziałania krajów unijnych, na który przeznaczane jest rocznie blisko 60 miliardów Euro, czyli około 40% wspólnego budżetu. Polska stanowi tu jedno z kluczowych państw.
Rolnictwo jest jedną z tych dziedzin ludzkiej działalności, które w ogromnym stopniu wpływają na środowisko i relacje społeczne. Równocześnie produkcja rolna zawsze odbywa się w oparciu o zasoby i procesy przyrodnicze. Nie da się produkować żywności, a szczególnie zdrowej i pełnowartościowej, bez żyznej gleby, czystej wody, obecności owadów zapylających, różnorodności biologicznej i sprawnie funkcjonującego ekosystemu.
Niestety w obecnym kształcie rolnictwo w Europie, jak również w wielu innych rejonach świata, przyczynia się do degradacji środowiska, co długofalowo prowadzi do sytuacji, w której nie tylko jakość żywności ulega pogorszeniu, ale wręcz zagrożona może zostać sama zdolność obszarów wiejskich do produkcji pożywienia. Obecna WPR wspiera intensyfikację i uprzemysłowienie rolnictwa, a także koncentrację ziemi. Duża intensywność upraw, monokultury, wykorzystanie ogromnych ilości nawozów sztucznych i środków ochrony roślin, zwierzęce fermy przemysłowe – to wszystko prowadzi do nadmiernego wykorzystania i degradacji zasobów naturalnych. Efektem jest wyniszczenie i jałowienie gleby, ubożenie bioróżnorodności, wymieranie owadów zapylających i ptaków, zanieczyszczenie wód. To z kolei stanowi zagrożenie nawet dla samego rolnictwa.
Obecny kształt unijnej polityki rolnej odciska swe piętno na relacjach społecznych i ekonomicznych. Około 80% dopłat przyznawanych w ramach WPR trafia do około 20% europejskich rolników, promując gospodarstwa wielkoobszarowe. Skutkuje to wypieraniem drobniejszych rolników z rynku i wyludnianiem się znacznej części obszarów wiejskich, a także powiększaniem się dystansu pomiędzy producentami i producentkami żywności a jej konsumentkami i konsumentami. Polityka rolna w niewystarczającym stopniu bierze pod uwagę potrzeby i interesy znacznej części mieszkańców wsi, co sprzyja nastrojom eurosceptycyzmu i zniechęcenia do uczestnictwa w procesach demokratycznych.
Nie da się długo utrzymać społecznej akceptacji dla inwestowania miliardów euro w rolnictwo, które przyczynia się do zmiany klimatu, degradacji środowiska i cierpienia zwierząt. Także ze względu na Brexit, budżet na WPR będzie kwestionowany nawet bardziej niż to miało miejsce w przeszłości. Z odejściem Wielkiej Brytanii Unia traci jednego z płatników netto. Bez ambitnej reformy bardzo prawdopodobne jest, że budżet WPR zostanie zmniejszony. Może to mieć fatalne skutki dla rolnictwa, ponieważ bez odpowiednich zasobów finansowych, zmiany ekologiczne i społeczne są prawie niemożliwe. Dlatego najwyższy czas rozpocząć fundamentalną reformę unijnej polityki rolnej w kierunku koncepcji opartej na akceptacji środowiskowej i odzwierciedlającej przyszłe wyzwania społeczne.
W tej sytuacji konieczne staje się uruchomienie, również w Polsce, dyskusji na temat tego, jaki kształt powinna przybrać europejska polityka rolna po roku 2020, aby dbać o zrównoważony rozwój obszarów wiejskich i wspierać tych rolników i rolniczki, którzy stosują zrównoważone metody produkcji. W ten dialog zamierzamy zaangażować osoby reprezentujące różne zainteresowane grupy: przedstawicieli i przedstawicielki organizacji rolniczych, konsumenckich, ochrony środowiska, samorządów, polityków, rządu i nauki z Polski i innych krajów europejskich.