„Najpierw żarcie, potem moralność”, pisał przed laty Bertolt Brecht. Wprowadzanie w życie idei zrównoważonego rozwoju to m.in. sztuka przezwyciężania podobnych fałszywych zestawień. Ogromnym błędem byłoby stawianie czoła wyzwaniom związanym z ratowaniem naszej planety i tworzeniem sprawiedliwych społeczeństw poprzez przyjęcie perspektywy Brechta. Zrównoważony rozwój i równość nie powinny być postrzegane jako niezależne od siebie zmienne rozwoju. Wręcz przeciwnie – jeżeli chcemy zapewnić perspektywę dobrobytu w naszych społeczeństwach, musimy skutecznie połączyć ze sobą ekologiczne sposoby produkcji z jednej strony, oraz integrację społeczną i równość z drugiej.
Rezolucja ONZ z 2015 r. „Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030” podkreśla konieczność wspólnej – na poziomie globalnym – walki z pilnymi kwestiami związanymi z rozwojem i niesprawiedliwością społeczną. Jednym z narzędzi do osiągnięcia tego celu ma być korzystanie z surowców naturalnych w sposób racjonalny i zrównoważony.
Rezolucja zakłada wspólne rozwiązywanie zbiorowych wyzwań poprzez podkreślenie wzajemnych powiązań między społecznymi nierównościami i skrajnym ubóstwem (cel 1), zdrowiem i dobrobytem (cel 3), równością płci i wzmocnieniem pozycji kobiet i dziewcząt (cel 5), dostępem do źródeł stabilnej, zrównoważonej i nowoczesnej energii po przystępnej cenie (cel 7) oraz godną pracą (cel 8). To oznacza zupełnie nowe spojrzenie na źródłowe przyczyny globalnych nierówności w rozwoju, a także na strategie, które tę nierówność mają zwalczać.
Takie podejście umożliwia nowy poziom dyskusji na temat potencjalnych różnic w społecznym zaangażowaniu kobiet i mężczyzn, szczególnie w kwestiach ekologii: mierzenia i zmniejszania śladu ekologicznego, uwzględniania perspektywy równości płci na różnych poziomach administracyjnych i politycznych, inkluzywnej infrastruktury, zrównoważonego transportu, ogrzewania, wzorów konsumpcji oraz ekologicznego rolnictwa jako instrumentu rozwoju obszarów wiejskich.
Te zróżnicowane tematy były przedmiotem dyskusji podczas VII Międzynarodowych Warsztatów Genderowych (International Gender Workshop), które zorganizowało w dniach 23-25 kwietnia 2018 r. belgradzkie biuro Fundacji im. Heinricha Bölla. Wraz z pracownikami biur HBS w Bośni i Hercegowinie, Gruzji, Niemczech, Polsce, Rosji i na Ukrainie rozmawialiśmy o równości płci i antydyskryminacji w naszych krajach i narodowych kontekstach, np. o serbskiej perspektywie na zrównoważony rozwój z uwzględnieniem równości płci.
Koordynatorzy szkolenia Paola Petric i Damjan Rehm Bogunovic zaprezentowali projekty, które dobrze obrazują podejście traktujące ekonomię i kwestie społeczne jako punkt wyjścia do promowania ekologicznych działań. Świetnym przykładem jest wsparcie kobiecych kooperatyw rolniczych w serbskim regionie Vojvodina, które uczestnicy spotkania odwiedzili ostatniego dnia warsztatów. To projekt, który ma na celu promowanie lokalnej, ekologicznej produkcji żywności w regionie, gdzie aż 60% kobiet jest bezrobotnych lub zależnych finansowo od swoich partnerów.
PRZYKŁAD – krótki film o feministycznych kooperatywach rolniczych
Pozytywny przykład Vojvodiny pokazuje, że kobiety – ponad podziałami etnicznymi – dobrze rozumieją, że ubóstwo jest łączącym je mianownikiem, który wymaga wspólnych działań. Szczególnie starsze kobiety z regionu bardzo entuzjastycznie podchodzą do inicjatyw aktywizacji społecznej i podkreślania kwestii bogactwa kulturowego i zróżnicowanych tożsamości w regionie. Często jednak brakuje im wiedzy i narzędzi do zarządzania projektami i przedsiębiorstwami tego typu.
To właśnie rola ekspertów od zrównoważonego rozwoju – pokazanie, jak energetyczna samowystarczalność i promocja lokalnych marek może przynieść zysk małym przedsiębiorstwom. Paola i Damjan podkreślili też, że jak tylko kooperatywy zaczynają zarabiać więcej pieniędzy, ich członkinie natychmiast inwestują je w edukację swoich dzieci.
Serbskie biuro HBS stosuje podobne podejście także w innych obszarach działalności. Jednym z nich jest ekonomiczne upodmiotowienie lokalnej społeczności romskiej poprzez projekty transportu rowerowego (więcej na jego temat można przeczytać tu: Moving out of Poverty: From Waste Picking to Sustainable Mobility). Ciekawym przykładem są też alternatywne, kooperacyjne modele finansowania mieszkań komunalnych oraz projekty edukacyjne dotyczące zwalczania ubóstwa energetycznego w Serbii (więcej szczegółów: Perspectives South Eastern Europe – The Right to the City).
Jednym z najciekawszych wyników dyskusji prowadzonych podczas szkolenia było wychwycenie uderzających podobieństw między sytuacją w Serbii i Polsce. Dotyczy to m.in. polityki mieszkaniowej (deregulacja rynku i rola deweloperów, kredyty we frankach szwajcarskich, eksmisje) oraz ubóstwa energetycznego (urządzenia grzewcze niskiej jakości generujące smog, wysokie ceny energii, brak politycznego uznania problemu, partykularne interesy polityczne i ekonomiczne różnych aktorów).
W przypadku ubóstwa energetycznego w Serbii, kwestia płci jest szczególnie istotna – kobiety są znacznie bardziej narażone na szkodliwe dla zdrowia substancje, ale też bardziej otwarte na podjęcie konkretnych działań. Chociaż w kraju powstały pierwsze alarmy smogowe, przeszkodą jest nadal brak wiedzy na temat technicznych rozwiązań problemu oraz nieumiejętne działania odpowiednich ministerstw i lokalnych władz.
Spotkanie pokazało jak wiele korzyści i okazji na przyszłą współpracę daje międzynarodowa wymiana doświadczeń związanych z równością płci. Wsparcie sieci kobiecych (oraz walczących o prawa kobiet), jak również łączenie ich z innymi osobami i inicjatywami działającymi na rzecz równości płci w obszarze ekonomii, rozwoju, kultury i edukacji, jest i będzie jednym z priorytetów, jest i będzie jednym z priorytetów działalności Fundacji im. Heinricha Bölla.
Galeria zdjęć:
