Gwałtowny wzrost ryzyka inwestycji w projekty węglowe, a także międzynarodowe działania zmierzające do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych poprzez określenie granic rozwoju energetyki opartej na paliwach kopalnych, sprawiły, że analitycy zaczynają mówić o problemie „bańki węglowej” (carbon bubble).
Lidia Dąbrowska
Na polskim parkiecie widać pierwsze symptomy tego zjawiska polegającego na zawyżeniu wartości spółek naftowych, gazowych i górniczych w związku z koniecznością zastępowania paliw kopalnych odnawialnymi źródłami energii. Niepowodzenia ofert obligacji kilku spółek surowcowych, czy wielomiliardowy odpis aktualizacyjny wiodącego koncernu energetycznego, zmuszają do zastanowienia nad perspektywami inwestycji w aktywa węglowe i energetyczne, a także przyszłością całego rynku kapitałowego, nasyconego tymi aktywami.
W obliczu tych trendów Fundacja im. Heinricha Bölla wspólnie z European Climate Foundation podjęła temat „bańki węglowej”, tj. kosztów i korzyści wynikających z rezygnacji z inwestycji w węgiel (tzw. „dezinwestycje”, ang. divestment). Przy współpracy z frakcją Zielonych/WSE w Parlamencie Europejskim 26 stycznia 2016 r. w Centrum Giełdowym w Warszawie zorganizowano rundę dyskusyjną z udziałem analityków rynku (ING, BOŚ SA, IPOPEMA Securities, Citi), ekspertów energetycznych oraz zainteresowanych organizacji pozarządowych i mediów. W spotkaniu „Przyszłość inwestycji w sektorach węgla i tradycyjnej elektroenergetyki: światowe trendy, lokalny kontekst" wziął również udział Reinhard Bütikofer, poseł Grupy Zielonych w Parlamencie Europejskim.
Punktem wyjścia do dyskusji był raport holenderskiej firmy doradczej w zakresie badań ekonomicznych Profundo research & advice pt.: „Ekspozycja lokalnego rynku kapitałowego w kontekście zmian na rynkach produkcji energii”. Celem opracowania zleconego przez frakcję Zieloni/WSE była ocena ryzyka, na jakie bańka węglowa może narazić w Polsce pięć największych prywatnych funduszy emerytalnych, pięć głównych banków i siedem wybranych dużych spółek węglowych i energetycznych. Główne tezy raportu, bazującego na danych z końca 2013 r., zostały przedstawione przez jego współautora Jana Willema van Gelder, Dyrektora Profundo, który m.in. wyjaśnił długofalowe polityczne i ekonomiczne konsekwencje bańki dla kraju:
„Rząd polski jest w dużym stopniu uzależniony od krajowych spółek węglowych i energetycznych. Ponad 80% polskiej gospodarki korzysta z energii elektrycznej wytwarzanej w rodzimych elektrowniach węglowych. (…) Pięć spośród siedmiu analizowanych spółek znajduje się (częściowo) w posiadaniu państwa, przy czym do tej grupy zaliczają się wszystkie przedsiębiorstwa borykające się z trudnościami (KW, JSW, KHW), co stawia polski rząd pod presją, by udzielić im pomocy publicznej. Kiedy cel dwóch stopni Celsjusza spowoduje, że analizowane polskie spółki węglowe i energetyczne będą zmuszone odpisać część swoich aktywów wysokoemisyjnych, rząd – ze względu na rozmiary sektora oraz udziały w większości spółek – będzie z kolei prawdopodobnie musiał przeznaczyć jeszcze większe kwoty na wsparcie lub dofinansowanie pogrążonych w kłopotach firm. Bańka węglowa stwarza zatem dla państwa bardzo poważne zagrożenie. W celu ograniczenia ryzyka polska gospodarka powinna zmniejszyć swoją zależność od węgla.”
Dynamika zmian w sektorze węglowym jest obecnie tak duża, iż zaprezentowany raport stanowił przyczynek do dyskusji na temat aktualnego obrazu sytuacji i stopnia odporności polskiego rynku kapitałowego na trendy zagraniczne. Kwestią podejmowaną dyskusji podczas spotkania był także stopień integralności strategii globalnych instytucji. Fakt, że światowe instytucje obecne w Polsce składają pewne deklaracje, nie oznacza bowiem faktycznych zmian dla ich lokalnych, polskich oddziałów.
Brak strategii energetycznej może doprowadzić w przyszłości do poważnych problemów w reorganizacji krajowej energetyki. Zaprezentowany raport przedstawia różne scenariusze wpływu bańki na wybrane polskie fundusze emerytalne i banki - od „przełomu niskoemisyjnego” przez „niepewną transformację” po „renesans węglowy”. Wymienia zarazem ambitną transformację energetyczną opartą na odnawialnych źródłach energii i efektywności energetycznej jako jedną z najbardziej opłacalnych opcji przeciwdziałających zagrożeniom związanym z bańką węglową.
Raport: „Ekspozycja lokalnego rynku kapitałowego w kontekście zmian na rynkach produkcji energii"
Wcześniejszy raport na zlecenie Grupy Zieloni/WSE w Parlamencie Europejskim z 2014 r. dotyczący problemu „carbon bubble”: "The Price of Doing too Little Too Late" http://reinhardbuetikofer.eu/wp-content/uploads/2014/03/GND-Carbon-Bubble-web1.pdf.
Relacja medialna „Carbon Bubble May Wipe $2.5 Billion Out of Polish Pension Funds”: http://www.bloomberg.com/news/articles/2016-01-28/carbon-bubble-may-wipe-2-5-billion-out-of-polish-pension-funds
Zawarte w tekście cytaty wyrażają opinie autorów raportu i nie muszą odzwierciedlać oficjalnego stanowiska Fundacji im. Heinricha Bölla.
