W jakim stopniu Agenda 2030 dotyczy Polski? Czy może stać się dla naszego kraju wytyczną do kształtowania strategii rozwoju? Jak rozmawiać o zrównoważonym rozwoju jako całościowej koncepcji rozwoju społeczno-gospodarczego?
Cele Zrównoważonego Rozwoju (Agenda 2030), wypracowane przez ONZ w 2015 roku, stanowią istotną wytyczną dla całego świata odnośnie podejmowania działań rozwojowych w sposób służący zarówno bieżącemu, jak i przyszłym pokoleniom. Dotyczy to instytucji międzynarodowych, agend krajowych, ale także samorządów regionalnych i lokalnych, przedsiębiorców czy też społeczeństwa obywatelskiego. 17 celów strategicznych i 169 celów szczegółowych obejmuje sfery społeczne, gospodarcze oraz środowiska przyrodniczego. Wszystkie kraje zobowiązane są przełożyć i wdrożyć ten program, bez względu na poziom rozwoju.
W krajach, które - jak Polska - dokonały w ostatnich dekadach znaczących zmian w funkcjonowaniu swych społeczeństw i budowaniu gospodarki rynkowej, fundamentalne znaczenie ma podjęcie decyzji o kierunku dalszego rozwoju. Czy podążać drogą krajów wysokorozwiniętych i korzystać z ich doświadczeń, ewentualnie w ulepszony sposób, czy też wykorzystać uzyskany już poziom do zasadniczej zmiany w kierunku zrównoważonego rozwoju, gospodarki o obiegu zamkniętym oraz odpowiedzialnej konsumpcji i równości społecznej? W obliczu konieczności ograniczania globalnych zmian klimatu i adaptacji do nich oraz ograniczonych dostępnych zasobów, ale też istniejących nierówności społecznych, ubóstwa i głodu, konieczne są zmiany w dotychczasowych modelach społeczno-gospodarczych. Urbanizacja, przyszłość rynku pracy, modele konsumpcji i procesów produkcyjnych czy rozwój sektorów energii i transportu powinny być gruntownie przeanalizowane w szerokiej debacie społecznej, uwzględniającej różnorodne branże, w celu wypracowania kompleksowej strategii.
Podejmując próbę międzysektorowego dialogu obejmującego różnorodne środowiska, pod koniec 2017 roku Instytut na rzecz Ekorozwoju oraz Instytut Spraw Publicznych przeprowadziły we współpracy z Fundacją im. Heinricha Bölla w Warszawie dwa spotkania na temat Sprawiedliwego przejścia do gospodarki niskoemisyjnej, gospodarki o obiegu zamkniętym i współkonsumpcji oraz Przejścia do społeczeństwa i gospodarki sprzyjających włączeniu społecznemu (godna praca i prawa człowieka). W spotkaniach udział wzięli przedstawiciele trzech obszarów wchodzących w skład zrównoważonego rozwoju – ekologii, gospodarki i kwestii społecznych, reprezentujący administrację publiczną, społeczeństwo obywatelskie, biznes, a także eksperci i naukowcy. Punktem wyjścia do dyskusji były discussion papers przygotowane przez dr Wojciecha Szymalskiego (InE) oraz Macieja Pańkowa i Dominika Owczarka (ISP), a efekty rozważań podsumowane zostały w notatkach ze spotkań.
Podczas pierwszego spotkania zgromadzeni goście naświetlali różnorodne aspekty i trudności w zdefiniowaniu jednorodnego dla wszystkich pojęcia sprawiedliwości w kontekście modernizacji gospodarczej, rozmawiali o korzyściach i kosztach wynikających z tego procesu, a ponoszonych przez różne grupy społeczne, zastanawiano się zarówno nad rolą autorytetów, jak i zwiększaniem świadomości w społeczeństwie, a także nad przyszłym modelem ekonomicznym, który wpisywałby potrzeby i oczekiwania społeczne w kontekst otaczającej ludzkość natury, która nie nadąża za coraz szybszym postępem technologicznym. Starano się zdefiniować wspólny dla całego społeczeństwa punkt wyjścia i określić cel, który wspólnie chcemy osiągnąć.
AGENDA 2030 Sprawiedliwe przejście do gospodarki niskoemisyjnej, obiegu zamkniętego, - Instytut Spraw Publicznych
Watch on YouTube
Agenda 2030, czyli Cele Zrównoważonego Rozwoju akcentują potrzebę zapewnienia sprawiedliwości w różnych wymiarach, sprawiedliwości w dostępie do dóbr, ale także we wdrażaniu rozwiązań, które będą się przyczyniały do zrównoważonego rozwoju - dr Wojciech Szymaski, Instytut na rzecz Ekorozwoju
Rozwijając się w sposób zrównoważony powinniśmy zużywać tyle zasobów, ile jesteśmy w stanie (środowisko jest w stanie) odtworzyć. W praktyce żyjemy na kredyt, który zaciągnęliśmy wszyscy i w związku z tym wszyscy powinniśmy odgrywać istotną rolę w jego spłacaniu. I tu potrzebne są działania wszystkich: rządów, biznesu i aktorów społecznych - Urszula Stefanowicz, Koalicja Klimatyczna
Punktem wyjścia do drugiego spotkania była refleksja nad adekwatnością i celowością stosowania koncepcji zrównoważonego rozwoju w naukach społecznych i politykach publicznych. Rozmawiano o nierównościach i włączeniu społecznym, o wyzwaniach związanych ze starzeniem się społeczeństwa, ale też z przyszłością rynku pracy - automatyzacją i cyfryzacją. Zgodzono się z potrzebą przyjęcia podejścia strategicznego i perspektywy długofalowej, wykraczających poza polityki sektorowe. Budowanie trafnych polityk publicznych powinno zostać wypracowane w dialogu angażującym wszystkich interesariuszy i w oparciu o wiarygodne dane i wymierne wskaźniki, a w efekcie znaleźć szerokie poparcie społeczne (wynikające z wszechstronnej merytorycznej debaty ze społeczeństwem dotyczącej rozwiązywania ważnych problemów społecznych, będącej efektem właściwego rozpoznania potrzeb, ale też uwzględniającej zróżnicowanie lokalne). Takie zainicjowane przez państwo działania powinny w spójny i konsekwentny sposób wspierać jakość życia obywateli, co wymaga dostrzeżenia wzajemnych związków pomiędzy różnymi aspektami zrównoważonego rozwoju.
Kluczowe w realizacji Agendy 2030 jest to, że wszystkie założone cele mają być wdrażane w sposób zintegrowany, tak, aby aspekty ekologiczne łaczyły się z aspektami wzrostu gospodarczego i w powiązaniu z kwestiami polityki społecznej - Katarzyna Ugryn, Fundacja im. Heinricha Bölla w Warszawie
Miejmy nadzieję, że Cele Zrównoważonego Rozwoju staną się priorytetem polskiej polityki publicznej w kolejnej perspektywie - Dominik Owczarek, Instytut Spraw Publicznych